Author: Irena Wilczek Sowa

Tabacorz

Podłopień

zdjęcia: RM

W niedzielę odbyły się  w Mszanie Dolnej IX Zagórzańskie Spotkania Chórów, których  organizatorem  jest  Parafia p.w. Miłosierdzia Bożego (współorganizatorami Starostwo Powiatowe, Miasto Mszana Dolna i MOK Mszana Dolna). W Spotkaniach tych wystąpił również tymbarski Chór Parafialny, bardzo dobrze zaprezentował wśród chórów z całego powiatu limanowskiego (Mszana Dolna, Mszana Górna, Dobra, Limanowa, Niedźwiedź, Skomielna Biała). Notabene chórzyści mieli bardzo dobre wsparcie, gdyż towarzyszyli im Proboszcz Parafii Tymbark Ks. Edward Nylec oraz opiekun Chóru ks.Bogdan Stelmach.

IWS

Uczniowie tymbarskiej Szkoły Muzycznej wystąpili ostatnio na dwóch konkursach i z obydwu przywieźli III nagrodę. Pierwszy konkurs to był Ogólnopolski Konkurs Zespołów Rytmicznych w  Dobczycach (12 XI 2015), na którym  wystąpił zespół o nazwie  „Tymbark Dance”  (skład zespołu to uczniowie: Jowita Krzyściak , Emilia Krzyściak, Amadeusz Trojanowski, Jan Rusek Katarzyna Rząsa, Klara Rokosz, Wiktoria Grzegorzek, Aleksandra Matras, Alicja Górka, Gabriela Lupa , Zuzanna Staśko ;
Drugi konkurs to VIII Ogólnopolski Konkurs Duetów Smyczkowych w Kętrzynie (14. XI. 2015), na którym szkołę reprezentował duet: Dominka Kuchta oraz Emila Rząsa ( uczennice klasy skrzypiec prof Haliny Waszkiewicz-Rosiek).  W konkursie wzięło udział  26 duetów z całej Polski, jak i Rosji (Kalinningrad).

Serdeczne gratulacje i podziękowania dla uczniów, rodziców składa Dyrektor Szkoły Pani Halina Waszkiewicz-Rosiek.

Wojsko – miłość – wojna

Po mianowaniu, już jako oficer, Tadeusz Paulone przeniesiony został do Cieszyna, gdzie otrzymał przydział służbowy w 4 Pułku Strzelców Podhalańskich. W jednostce tej wykazał się wieloma zaletami, zwłaszcza karnością i dokładnością w wykonywaniu poleceń przełożonych, a także umiejętnością dowodzenia żołnierzami oraz przyjacielskim stosunkiem do wszystkich – tak przełożonych, jak i podwładnych. Był lubiany i szanowany, liczono się z jego uwagami. Nic więc dziwnego, że szybko awansował na stopień porucznika. Służąc w Cieszynie, w roku 1936 poznał Romę Sygnarską, córkę nauczycieli mieszkających pod Dębicą, która uczęszczała do gimnazjum w Cieszynie. Wkrótce uczucia ich przekształciły się w miłość głęboką i wzajemną. Dowiadujemy się o tym z listu pani Romy, jaki napisała do matki Tadeusza we wrześniu 1946 r., a więc 3 lata później po jego tragicznym rozstrzelaniu w obozie oświęcimskim. List ten jest obszerny i bardzo uczuciowy, dzięki czemu mamy możność poznania wielu epizodów z życia Tadeusza. Przytoczę jego fragmenty tematycznie związane z aktualnymi danymi o Tadeuszu.

Pierwszy z nich opisuje poznanie i znajomość z Tadeuszem do czasu wybuchu wojny:
„Chodziłam wówczas do ósmej klasy gimnazjalnej w Cieszynie, gdy w lutym 1936 roku poznałam Pani syna. Nie mogłam go nie pokochać – Miał coś czarującego w obejściu (…) a poza tym był człowiekiem nadzwyczaj uczciwym, bardzo dobrym i uczynnym, o prawym charakterze … Był ceniony w wojsku przez swych przełożonych (…) przepowiadano mu świetną karierę. Dość na tym, że nie widziałam poza nim świata. Nie wiem dlaczego pokochał mnie i on, ale pewnie wiedział, że jestem mu oddana i bardzo go kocham, bo było przecież mnóstwo kobiet ładniejszych i bardziej wartościowych ode mnie, które chętnie nazwałyby go „swym”. Niestety, ja jestem biedna, a aby wyjść za mąż za wojskowego, który nie był kapitanem, trzeba było złożyć parę ładnych tysięcy w ministerstwie. Tak więc czekaliśmy: ja koło Dębicy, u moich rodziców, on w Cieszynie. Od czasu do czasu przyjeżdżał do mnie, a gdy ja miałam więcej wolnego czasu niż on, to z kolei ja jeździłam do Cieszyna. Opowiadał mi często o swych rodzicach w Argentynie (…) Opowiadał też o swym dziadku Włochu i o swej babci, która mieszka w Piekiełku. Babci posyłał co miesiąc pieniądze (…) Ale nie doczekałam się na ślub. Wybuchła wojna”.

To tyle, jeśli chodzi o ciekawy i pełen serca fragmentu listu p. Romy. Piękna to miłość i warta opisu – szkoda tylko, że nie doszło do szczęśliwego finału, jak to bywa w romansach lub bajkach. Widmo wojny było natomiast realne. W połowie 1939 roku nastąpiły nominacje oficerskie. Jan Homa, wujek Tadeusza – na stopień majora, zaś Tadeusz – na stopień kapitana. Radość wielka, gdyż teraz – jako kapitan – mógłby zawrzeć związek małżeński z ukochaną Romą. Radość jednak przedwczesna. 1 września Tadeusz, jako dowódca zwiadu konnego 4PSP w Cieszynie, wyrusza na front. Nie znane są szczegóły jego udziału w kampanii wrześniowej. Przeżył ją jednak zdrowo, bez odniesienia ran i uniknął niewoli. Natomiast jego wujek, Jan Homa, poległ na polu walki.

O dalszych losach Tadeusza dowiadujemy się nieco więcej, również dzięki kolejnemu urywkowi listu pani Romy: „10 września 1939 roku przyszedł do nas Tadzio zarośnięty (…) z dwoma kolegami w pełnym uzbrojeniu. (Niemcy byli tu już od trzech dni). Dom nasz stoi tuż przy szosie i baliśmy się Niemców. Przebraliśmy ich tylkow cywilne ubrania i tego samego wieczoru wywiozłam ich do znajomego leśniczego. Tam odpoczęli dwa dni i już w cywilu, ale z bronią w ręku (co groziło śmiercią), poszli za wojskiem, aby dołączyć do oddziałów. (To, że byli sami, to dlatego, że była jednodniowa bitwa, w której brali udział i zostali rozbici, zdołali uciec, a nie dostali się do niewoli.)”.

Z tych zdań wynika, że oddział Tadeusza został rozbity, a jemu i jego kolegom udało się umknąć i uniknąć niewoli. Po odpoczynku udali się w kierunku frontu, by kontynuować walkę. To im się jednak nie udało i wkrótce, jak pisze dalej pani Roma w swym liście: „Dokładnie po tygodniu wrócił do nas Tadzio. Rosjanie wkroczyli i nie było sensu iść dalej. Siedział u nas trzy tygodnie.”

Te trzy tygodnie to okres przygotowania do dalszego życia. Wraz z panną Romą snuli plany na przyszłość. Ponieważ w szkole, w której uczyli rodzice Romy, kwaterowało wojsko, zaś Tadeusz nie miał żadnych cywilnych dokumentów, pobyt w tej miejscowości stawał się coraz bardziej niebezpieczny. Postanowiono więc, że wróci do Tymbarku, gdzie w sposobnym czasie zawrą związek małżeński. W Tymbarku, ze względów bezpieczeństwa, nie zamieszkał u cioci, której dom znajdował się tuż przy szosie relacji Mszana Dolna – Limanowa – Nowy Sącz i wjeździe do Tymbarku od strony południowej, lecz w tzw. „Starym Dworze”, u Mariana Prökla – administratora miejscowych dóbr ziemskich Zofii Turskiej. Wcześniej jeszcze, z tych samych powodów, przez krótki czas ukrywał się na terenie Rabki, w willi inż. Antoniego Grochowolskiego. Mieszkając tam nawiązał kontakt z majorem Franciszkiem Galicą, szefem tworzącego się na tamtejszym terenie Ruchu Oporu.

Stanisław Wcisło

cdn.

Jedną z niewielu pamiątek z czasów I wojny światowej, które zachowały się do czasów współczesnych, jest cmentarz wojskowy. Spoczywają tutaj prochy żołnierzy węgierskich oraz austriackich. Żołnierze ci polegli w bitwie z wojskami rosyjskimi na Jabłońcu (grudzień, 1914 r.). Była ta jedna z bitew wojny pomiędzy potęgami związanymi sojuszami interesów: z jednej strony: Wielka Brytania, Francja i Rosja, z drugiej:  Austrio-Węgry, Niemcy i Włochy. Bitwa pod Limanową to wynik zaskoczenia   wojsk rosyjskich  sił austrio-wegierskich,  które kierowały się na Kraków i Wadowice. Dowódcy austrio-węgierscy postanowili kontratakować na odcinku Dobczyce-Limanowa. Bitwa zakończyła się porażką Rosjan.  W wyniku wojny  państwa będące ze sobą w konflikcie rozpadły się w swoim układzie politycznym, dzięki czemu w 1918 roku odrodziła się m.in. Polska.

IWS

zdjęcie: Adam Piętak

Są i takie „zabytki”, które znajdują się na szklaku  ścieżki edukacyjno – turystycznej

IWS

zdjęcie: RM

      Lata dziecięce i  wczesno młodzieńcze Tadeusza

Państwo Julianna i Franciszek Paulone – mieszkając w Piekiełku – mieli pięcioro dzieci. Byli to: Tadeusz – urodzony 23 lipca 1909 r., Edmund Paweł – urodzony 3 lipca 1912 r., Jan Eugeniusz – urodzony 24 stycznia 1914 r., Zdzisław – urodzony w 1919 r. i Emilia Marianna – urodzona 22 lipca 1921 r. W Argentynie urodziło się jeszcze dwóch chłopców: Eugeniusz – w 1931 r. i Emilio Luis – w 1933 r. Dzieci urodzone w Polsce młode lata spędziły w Piekiełku. Tu też uczęszczały do Szkoły Ludowej, w której nauka trwała 4 lata. Mieściła się ona w budynku karczmy Żyda Kaufmana. Uczył w niej tylko jeden nauczyciel, a patronem był św. Stanisław Kostka. Po ukończeniu szkoły ludowej chłopcy kontynuowali naukę w siedmioklasowej szkole powszechnej w Tymbarku. Mieszkała tam również rodzina Michała Kapturkiewicza, którego żoną była Maria, siostra pani Julianny Homa – Paulone. Będąc w szkole chłopcy często odwiedzali ciocię, zwłaszcza Tadeusz, który się z nią bardzo zżył. To ona miała największy wpływ na jego życiowe ukształtowanie. Właściwie traktowała go jak własnego syna. Była to prawdziwa więź rodzinna, która dotrwała do ostatnich dni jego pobytu w Tymbarku, w sercach zaś na pewno do końca życia obojga. To ona zachęcała go – chociaż on również tego pragnął – do kontynuowania nauki. Ona też zapewne zaszczepiła i utrwaliła w nim patriotyczne uczucia, jako Polaka. Nie widomo dokładnie co było powodem, że rodzina Tadeusza postanowiła opuścić Polskę i wyjechać do Argentyny. Można się tylko domyślać, że była to chęć poprawy sytuacji materialnej, gdyż w ówczesnej Galicji, a szczególnie w powiecie limanowskim, panowała ogromna bieda. Pisze o niej Orkan, który tak doskonale znał warunki życia mieszkańców tego regionu i opisał je np. w ”Komornikach”.
Niezależnie od przyczyny, faktem jest, że w roku 1926 Franciszek Paulone wyjeżdża do Argentyny, pozostawiając resztę rodziny w Piekiełku do czasu znalezienia odpowiedniej pracy i przygotowania mieszkania. Dowiadujemy się tego z „Karty wezwania” Wydziału Konsularnego w Argentynie, dotyczącej sprowadzenia tam żony Julii wraz z dziećmi. Z „Karty” tej wynika również, że Franciszek zamieszkał w miejscowości Florencja w prowincji Santa Fe, gdzie zatrudniony był jako murarz, zarabiając dziennie 8 dolarów, co dawało mu miesięczny dochód około 200 dolarów, a to gwarantowało mu utrzymanie rodziny. Decyzja Tadeusza o pozostaniu w Polsce nastąpiła prawdopodobnie dopiero przed samym wyjazdem. W „Karcie Wezwania” bowiem wpisane jest, że Franciszek pragnie sprowadzić „Żonę y pięcioro dzieci: Tadeusz, Zdzisław, Jan, Edmund i Emilja, zam. w Polsce”. Później nastąpiła jednak zmiana i na „Karcie” dokonano poprawki, skreślając z niej Tadeusza. Zachodzi pytanie dlaczego Tadeusz nie pojechał do Argentyny wraz z resztą rodziny? Odpowiedź otrzymujemy od p. Marii Pulit, córki Marii Kapturkiewicz, – cioci Tadeusza. „Kiedy nadszedł decydujący moment wyjazdu do Argentyny, Tadeusz ze łzami w oczach prosił mamę: „Ciociu, ja jestem Polakiem i chcę żyć w Polsce. Będę Ci pomagałi wszystko robił dla Ciebie, tylko pozwól mi pozostać. Nie będę dla Was ciężarem”. Na takie prośby ciocia nie pozostała obojętna. Z radością zgodziła się i przyjęła go do swego domu, traktując, jak własnego syna. Właściwie już wcześniej, mimo, że matka z rodzeństwem jeszcze nie wyjechali, Tadeusz już pomieszkiwał w Tymbarku, gdzie czuł się doskonale. Wcześniej też ciocia, pragnąc by chłopiec po ukończeniu szkoły powszechnej kształcił się dalej, w roku 1927 zapisała go do renomowanego II Gimnazjum im. Króla Bolesława Chrobrego w Nowym Sączu. Na czas nauki Tadeusz, jak wielu innych gimnazjalistów z prowincji, zamieszkał w Nowym Sączu na prywatnej stancji. Dojazd codzienny był wprawdzie możliwy, gdyż kursował pociąg relacji Chabówka – Nowy Sącz, jednakże zabierał zbyt dużo czasu. Korzystniejszym więc było korzystanie z prywatnej stancji, choć wiązało się to z dosyć dużymi kosztami. Ciocia jednak chętnie łożyła na kształcenie Tadeusza, mimo iż państwo Kapturkiewiczowie nie należeli do ludzi zamożnych. Często też ciocia – aby zaoszczędzić na kosztach przejazdu – pieszo wędrowała z Tymbarku do Nowego Sącza, by zanieść Tadeuszowi „coś do zjedzenia”. A droga nie była łatwa, częściowo kamienista, częściowo – przy skrótach – bez twardej nawierzchni i wynosiła około 30 km. Dzisiaj trudno w to uwierzyć. Jednak potwierdzeniem takich wędrówek rodziców do dzieci zamieszkałych na stancjach jest opis ks. Władysława Pachowicza z Zarąbek k/Tymbarku, zamieszczony w książeczce pt. „Matka” (Tarnów 1993). Tak więc Tadeusz został gimnazjalistą i w Polsce, a jego matka, wraz z pozostałym rodzeństwem, w roku 1929, wyjechała do męża w Argentynie, zaś gospodarstwo „Talianówkę” sprzedano sąsiadom, Józefowi i Aleksandrowi Smotrom oraz panu Bubuli. Tadeusz uczył się dobrze. Prawdopodobnie szczególnie interesował się historią, „wybierał” swych ulubionych, walczących o dobro Ojczyzny i pokonujących wrogów bohaterów, z którymi się identyfikował. Dyrektorem II Gimnazjum im. Króla Bolesława Chrobrego był wówczas Stanisław Serafin, cieszący się dużym autorytetem. To dzięki jego kierownictwu poziom nauczania i wychowania w tej szkole był wysoki. Sam, jako nauczyciel i kierownik tej placówki, był wymagający, ale sprawiedliwy. Cieszył się więc powszechnym szacunkiem w sądeckim środowisku. W roku 1931 młody Paulone kończy gimnazjum egzaminem maturalnym. Po otrzymaniu świadectwa dojrzałości wraca na krótko do cioci w Tymbarku, by nieco odpocząć. Ma już sprecyzowane plany dotyczące dalszego życia – postanawia podjąć zawodową służbę wojskową. Do rozbudzeniu zainteresowania wojskiem przyczynił się także brat jego mamy, kpt. Jan Homa – zawodowy oficer Wojska Polskiego. To on skierował Tadeusza do mieszczącego się w koszarach przy ulicy Kościuszki 5 Pułku Strzelców Konnych w Dębicy, gdzie w roku 1934, mianowany został podporucznikiem (Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 12 – Warszawa sierpień 1934 r.)

Stanisław Wcisło

cdn.

Jak informuje Starosta Limanowski (  tutaj Pismo  Starosty Limanowskiego ) do 30 listopada br. , w lokalu Starostwa Powiatowego w Limanowej, od poniedziałku do piątku, w godz.8.00 – 15.00, każdy zainteresowany ma prawo sprawdzić, uzyskać informację, jak też zgłosić ewentualne zastrzeżenia, w sprawie  dokumentacji opisowo-kartograficznej nieruchomości (gruntów i budynków) znajdujących się na terenie Gminy Tymbark (miejscowości: Piekiełko, Podłopień, Tymbark, Zamieście, Zawadka).

IWS

Trasa oznaczona jest charakterystycznym kwadratem biało-czerwonym, jak też białymi drogowskazami z napisem „Ścieżka edukacyjno – turystyczna” oraz  symbolem  Polski Walczącej,  informującymi  o czasie potrzebnym, aby dojść do następnego etapu ścieżki. Na trasie wyznaczono sześć miejsc, gdzie postawiono tablice informacyjne nawiązujące do działalności konspiracyjnej mieszkańców Tymbarku i okolic w latach 1939 – 1945.

Są to:

1. Tymbark rynek
2. Owocarnia (Tymbark MSW Sp. z o.o. sk.)
3. Dwór Myszkowskich i Turskich
4. Szkoła Piekiełko
5. Paproć
6. Pod Rydznikiem.

IWS na podstawie materiałów informacyjnych

Wczoraj (12 listopada) w Tymbarku odbyło się otwarcie ścieżki edukacyjno-turystycznej, szlakiem partyzanckim II wojny światowej ( na ten temat pisaliśmy w sierpniu tutaj). Inicjatorem i fundatorem jest tymbarski samorząd: Wójt oraz Rada Gminy Tymbark. Szczególną rolę miał radny Jarosław Oleksy, który był pomysłodawcą utworzenia ścieżki. Finansowego wsparcia udzieliła również firma TYMBARK-MWS Sp. z o.o. spółka komandytowa reprezentowana przez Pana Dariusza Czecha, obecnego również na otwarciu. Merytoryczną oraz wykonawczą stronę zapewnił Pan Przemysław Bukowiec przy współpracy ze Stowarzyszeniem Rekonstrukcji Historycznych – 1. Pułk Strzelców Podhalańskich AK, który również opracował publikację „Śladami konspiracji. Placówka AK „Trzos” Tymbark”, przy  wsparciu naukowym  dr. Dawida Golika.

Na otwarcie przybyli: Pani Jadwiga Nowak – córka inż.Józefa Marka, Pan Jerzy Krzewicki – syn ostatniego dowódcy Obwodu Limanowskiego Armii Krajowej, który również udostępnił zdjęcia do okolicznościowej publikacji, księża pracujący w tymbarskiej parafii, Jan Puchała – Starosta Limanowski, Czesław Kawalec – Radny Powiatu Limanowskiego, Adam Sołtys- Wójt Gminy Słopnice ( gminy, która również wyznaczyła ścieżkę edukacyjną, obydwie te inicjatywy się wzajemnie uzupełniają) oraz gospodarz Wójt Gminy Tymbark Paweł Ptaszek ,  radni Rady Gminy Tymbark, jak i oczywiście mieszkańcy Gminy Tymbark.

Wartę honorową przy tablicy wystawiła Jednostka Strzelecka Nr 2007 im. kpt. Tadeusza Paolone ZS Strzelec OSW w Tymbarku. Dowódcą tej Jednostki jest Robert Nowak.

Uroczystość rozpoczęła Msza Święta w kościele parafialnym w Tymbarku, w intencji poległych żołnierzy I Pułku Strzelców  Podhalańskich AK, którą odprawili:  ks. proboszcz Edward Nylec, ks. Stanisław Malarz, ks. dr Ryszard Barański.

Następnie nastąpiło symboliczne otwarcie ścieżki poprzez poświęcenie tablicy znajdującej się na Rynku ( która stanowi pierwszy etap ścieżki), a potem jej odsłonięcie. Poświęcenia dokonali Ksiądz Proboszcz Edward Nylec oraz Ksiądz Ryszard Barański, zaś odsłonięcia dokonali zaproszeni goście oraz Wójt Gminy Tymbark.
Drugim etapem uroczystości była konferencja zorganizowana w Bibliotece Publicznej w Tymbarku poświęcona II wojnie światowej na terenie ziemi limanowskiej.
Na początku Wójt Gminy Tymbark podziękował wszystkim, dzięki którym inicjatywa wyznaczenia ścieżki została zrealizowana. Głos zabrał też Prezes Tymbark MWS Sp. z o.o. s.k – Dariusz Czech ( na terenie Zakładu w Tymbarku znajduje się jednak z tablic, na której opisano wkład osób związanych z Owocarnią, w tym szczególnie inż.Józefa Marka). Wystąpiła również Przewodnicząca Rady Gminy Tymbark Pani Zofia Jeż, która nawiązała do wspomnień rodzinnych związanych z okresem II wojny światowej.  Po zakończonych wykładach głos zabrał również Adam Sołtys – Wójt Gminy Słopnice.
Wygłoszono następujące referaty:
– Przemysław Bukowiec (SRH 1 pspak) wykład pt. Na szlaku konspiracji w Tymbarku w latach 1939-1945,
– dr Dawid Golik (IPN Kraków) wykład pt. Ogniwa niemieckiego aparatu represji w Tymbarku i okolicach w latach 1939-1945,
– Piotr Sadowski wykład pt. Migawki z dwóch kampanii. Działania wojenne w okolicach Tymbarku we wrześniu 1939 i styczniu 1945 roku.

Szczególne uznania należą się tymbarskiej młodzieży, która wzięła udział w uroczystość otwarcia, w  honorowej warcie, w asyście, ale też za obecność i patriotyczną postawę.

IWS

galeria zdjęć z części poświęcenia i odsłonięcia tablicy znajduje się tutaj 

poniżej zdjęcia z konferencji zorganizowanej w Bibliotece w Tymbarku.

Zdjęcia: RM