KOLEKCJA PRYWATNA TYMBARK
KAZIUKI
zdj. – Obwarzanki smorgońskie
4 marca-św.Kazimierza. Tradycja kaziukowych jarmarków ma już prawie czterysta lat. Kazimierza przypada 4 marca, lecz obchody i handel związany z tym zwyczajem trwały na ogół już kilka dni wcześniej. Zwyczaj ten wywodzi się z Wilna. Oryginał fotografii: Edmund Zdanowski, uczeń Bułhaka. W prawym dolnym rogu wyraźnie odciśnięta sygnatura. Fotografia formatu pocztówkowego jest zachowana w bardzo dobrym stanie.
ZIMA
Fotografie z roku 1935
Skończył się wreszcie czas przygotowań, pośpiechu, zakupów. Nawet utrudzony Mikołaj gdzieś poległ. Została tylko po nim zapomniana porzucona czapka. Jeszcze niedawno wypełnione po brzegi sanie, teraz są już puste. Proszę tylko spojrzeć trochę w górę. To nie jest bajka. Wszystkie prezenty zostały rozdane. Czekają teraz pod choinką, aż przyjdzie ich chwila żeby się nimi radować. Mamy Święta – Boże Narodzenie. Słychać kolędy, życzenia, łamiemy się opłatkiem i … niecierpliwie spoglądamy na to co czeka dyskretnie ukryte pod zielonymi gałązkami, mieni się w blasku kolorowych lampek. Świąteczny podarunek – dajemy zazwyczaj to co możemy dać najlepszego, najwspanialszego. I niech tak też się stanie w te święta. – Podzielę się czymś wyjątkowym, prawdziwym unikatem, skarbem w moich zbiorach. Mało kto nawet mógł podejrzewać, że takie coś istnieje. Tymbark w fotografii stereoskopowej – zdjęcia z lat 1935 – 1945 – nigdy wcześniej publicznie nie pokazywane.
Nie pora dziś wnikać w szczegóły techniczne i definiować czym jest fotografia stereoskopowa z dawnych lat, chociaż nie wątpię że większość z nas spotkała się z tą nazwą i wie o co w tej technice fotograficznej chodzi. Można językiem współczesnym pokrótce określić to jako trójwymiarowość lub widzenie obrazu w 3D – Dla miłośników dawnej fotografii nie ma nic wspanialszego ponad przeglądanie czarno-białych zdjęć w stereoskopii.
To co możemy dzisiaj zobaczyć, te fotografie które się tu u nas w Tymbarku szczęśliwie zachowały, jeszcze raz to podkreślę, mają niezwykłą, wyjątkową wartość. W większości na dawnej fotografii stereoskopowej można spotkać widoki miast, architekturę, jakieś egzotyczne miejsca. Kolekcja fotografii stereoskopowych z Tymbarku to przede wszystkim zdjęcia prywatne, rodzinne pamiątki – dzieci, dom – wycieczki do lasu – praca – droga do szkoły – zajęcia w obejściu, na gospodarstwie. Dzieci ubrane tak jak na co dzień, na boso, ale też i odświętnie, w pięknych krakowskich strojach. Można dużo i długo mówić o tych fotografiach ponieważ jest ich bardzo wiele. Żadne jednak słowa nie oddadzą piękna które widać na tych fotografiach patrząc na nie przez stereoskop. Wyjątkowa, niespotykana kolekcja – trudno nawet o jakieś porównania ponieważ rzadko można spotkać takie w innych zbiorach. Co jakiś czas sięgniemy do tej fotograficznej skarbnicy żeby podziwiać dawny piękny świat.
A dziś …
… – Horyzont zamyka piękny, majestatyczny masyw Łopienia. Ponad drewnianą zabudową otoczenia rynku góruje wieża kościoła w Tymbarku. Jest piękny zimowy dzień. Mróz skrzy się w promieniach słońca. W oddali słychać dzwonki końskiego zaprzęgu… Na śniegu pozostały ślady sań …
Była niedziela 13 grudnia – ostra zima – spory śnieg i mróz. Rano ogłoszono stan wojenny. Pośród przystających przed kościołem osób słychać mówione przyciszonym głosem rozmowy. Na zatroskanych twarzach zebranych widać niepewność, a nawet lęk. Na każdej Mszy Świętej ksiądz Świątek modlił się za Ojczyznę. Później wszyscy szybko rozchodzili się do swoich domów. Nie bardzo było wiadomo co się dzieje i co robić. Z niepokojem słuchano radiowych i telewizyjnych reżimowych komunikatów. Po kilku dniach w Wujku strzelano do górników – były ofiary. Takie wiadomości podawała rozgłośnia Wolna Europa – mówiła o aresztowaniach i internowanych. Rozpacz, wściekłość i rozgoryczenie. Wydawało się że już wszystko przepadło, że nie ma na nic nadziei.
A jednak przetrwaliśmy.
Żyjemy w wolnym kraju, w Polsce, za którą w czasie stanu wojennego polała się polska krew.
Pozostała Pamięć … i ten mały drewniany talerzyk.
Ze zbiorów własnych Kolekcji Prywatnej Tymbark
Budynek dworu w Stróży nie wyróżniał się niczym szczególnym od innych ziemiańskich siedzib. Wiele ich było na dawnych ziemiach Rzeczypospolitej – na terenach Galicji, Kongresówki, na Kresach Wschodnich. Polski dworek – parterowy nakryty czterospadowym dachem, na ogół jak w mickiewiczowskim opisie o pobielonych ścianach – obowiązkowo z gankiem zdobnym w kształtne kolumienki. Taki obraz możemy zobaczyć na dawnej fotografii. Widok dworu w Stróży.
Autorem tego zdjęcia jest znany przedwojenny zakopiański fotograf Henryk Schabenbeck. Uznany, doskonały profesjonalista – ze względu na obszar działalności nazywany w dwudziestoleciu fotografem Podhala. Utrwalał na fotografiach ogólne widoki miejscowości, panoramy, architekturę.
Na jego dawnych ujęciach zachowały się bardzo ważne dla naszej historii miejsca.
Stróża – bardzo ważne miejsce. Nie można mówić o historii walki o Niepodległą, o Legionach Polskich, o Piłsudskim nie wymieniając nazwy tej miejscowości. Pierwsza Oficerska Szkoła Strzelecka w Stróży – w tym miejscu, w tej Szkole zaczęło się spełniać to o czym marzyło wiele zniewolonych pokoleń. Walka zbrojna o Polskę.
To tu tworzyła się przyszła kadra Legionów Polskich. We wszystkich historycznych opracowaniach, wydawnictwach dotyczących walk o niepodległość od samego początku, aż po czasy nam współczesne Stróża jest opisywana jako ważny element przyszłego kształtowania się naszych dziejów.
Można zapytać dlaczego właśnie Stróża została wybrana na miejsce usytuowania Oficerskiej Szkoły Strzeleckiej.
Odpowiedź jest bardzo prosta – używając wojskowej terminologii ze względów strategicznych – szkolenia umundurowanych Strzelców miały charakter militarny – położenie Stróży zapewniało bezpieczeństwo. Na uboczu z dala od większych miejscowości – pobliskie góry dawały możliwość szybkiej ewakuacji i schronienia, a przypomnieć należy że był to czas zaborów. Takie ” harce ” nie mogły być przychylnie postrzegane przez ówczesne władze. Była też niezwykle sprzyjająca tym strzeleckim działaniom życzliwość miejscowej ludności.
Góry, Podhale – nasza Ziemia Limanowska – Józef Piłsudski w swoich wspomnieniach mając jeszcze w pamięci rok 1913 pisze:
” Warunki wojny na Podhalu okazały się i pod tym względem nadzwyczaj przyjemne. Mówię tu o stosunkach z ludnością. Nie było tu, jak w Królestwie, gwałtownego i najczęściej daremnego szukania oparcia i zrozumienia wśród ludności cywilnej. Nie trzeba było tu niczego szukać bo wszystko czego dusza żołnierza walczącego dla szczęścia Ojczyzny pragnie było mu dane. Tu czułem się w Ojczyźnie, czułem się potrzebnym dla niej jako jej obrońca. Od góry do dołu – ksiądz, gazda góralski czy jego gaździna, mieszczanin czy robotnik wszyscy szukali po prostu okazji aby w czymkolwiek dopomóc lub przynajmniej okazać swą sympatię dla nas. ( … ) czuję szczerą wdzięczność, a do całego Podhala ogromną sympatię za to odczucie Ojczyzny które tam miałem. „
Minęły lata – okres okupacji, sowiecka niewola – o Piłsudskim nie można było wspomnieć. Dwór w Stróży przetrwał – pewnie dlatego że znalazła w nim swoją siedzibę szkoła – już taka zwykła dla dzieci.
Pocztówka fotograficzna z lat 60- tych XX wieku. Autorem zdjęcia jest Henryk Hermanowicz – urodzony w Wilnie – uczeń Jana Bułhaka. Paradoks historii – w czasach komuny fotograf z Wilna – ukochanego Wilna Marszałka – dokumentuje miejsce tak mocno związane z Piłsudskim. – A może nie paradoks – może to tak jest, że historia nie pozwala zapomnieć o swoich bohaterach.
Dzisiaj Stróża jest na ustach całej Polski – słusznie jej się to należy. To tu w Stróży – na naszej ukochanej Ziemi Limanowskiej rozpoczęła się droga do Niepodległej.
„Jam Dwór Polski co walczy mężnie i strzeże wiernie ” – dawna sentencja – słowa które mówią wszystko.
Strzeże wiernie pamięć o dawnych czasach dwór. Dwór w Stróży.
SPOTKANIA Z HISTORIĄ – KOLEKCJA PRYWATNA TYMBARK
"Tekst i materiały ze zbiorów własnych "Kolekcja Prywatna Tymbark"
