Author: Irena Wilczek Sowa

zdjęcie: TR

Ks. prałat Kazimierz Filipiak jako wikariusz generalny ds. obrządku ormiańskiego w Polsce, Gliwice 1989. Fot. Monika Agopsowicz, źródło zdjęcia: portal www.wiki.ormianie.pl

Poniżej publikujemy artykuł, jaki ukazał się drukiem w „Kurierze Galicyjskim” w nr 9-10 (277-278) 23 maja – 15 czerwca 2017 oraz na portalu Kuriera 10.06.2017 r.

                                          Jak cudowny obraz Matki Bożej Łaskawej wyjechał ze Stanisławowa

Miałem wtedy osiem lat. Przed naszym domem na Sapieżyńskiej ustawiliśmy stół kuchenny, a na nim dzbanki z wodą i blaszane kubki dla ciągnących jedna za drugą procesji pielgrzymów, które od rana zmierzały do miasta z kierunku Tyśmienicy.

Były to tłumy, również zza Karpat, z Rumunii i Czechosłowacji. Zjechali też Ormianie z całej Polski. A potem z rodzicami pomaszerowałem przez umajone girlandami kwiatów oraz udekorowane polskimi, papieskimi i biało-niebieskimi maryjnymi flagami miasto na pola Dąbrowy, gdzie odbywała się ceremonia koronacji. Mieliśmy tam wyznaczone swoje krzesła, a na ogromnym podium zasiedli dostojnicy kościelni z prymasem Polski, kardynałem Augustem Hlondem, który po raz pierwszy przybył do Stanisławowa w asyście wszystkich biskupów polskich. Ale to nie on, lecz arcybiskup Teodorowicz ukoronował obraz. W tej koronacji, jak potem mówiono, wzięło udział ponad 80 000 ludzi, a więc więcej niż mieszkańców Stanisławowa.

Do Ormian, jak to się w Stanisławowie mawiało, zacząłem systematycznie chodzić razem ze swoimi kolegami z ćwiczeniówki za sowieckich czasów. Zapisaliśmy się do kółka ministrantów i była to jedyna de facto, również podczas niemieckiej okupacji, polska organizacja. Były nas całe tłumy, a przy nieszporach odprawianych przez księdza Kazimierza Filipiaka mogło asystować tylko trzynastu. Dziesięciu wychodziło z księdzem i podczas odprawiania nieszporów klęczało przed ołtarzem. Czterech z nas miało dzwonki i dzwoniło w odpowiednich momentach, a trzech wychodziło z kadzidłem i mirrą. Kłóciliśmy się zawzięcie o to, kto będzie służył do nieszporów i na niedzielnej sumie, o komże z ładniejszą koronką, o kołnierzyki, o to, kto będzie miał dzwonek i co było najbardziej atrakcyjne – o funkcję kadzidłowego. Nie trzeba było bowiem wtedy klęczeć przez całe nabożeństwo, a czekało się na wyjście, przed zakrystią kręcąc ogniem młynka lub tak zwane ósemki, aby węgielki odpowiednio się żarzyły, kiedy ksiądz Filipiak nasypie mirry i będzie okadzał ołtarz. Opiekujący się ministrantami zakrystian, pan Engel, z czarną opaską na jednym oku, bo stracił je na wojnie, nie radził sobie z nami, gdyż był równocześnie organistą i musiał odpowiednio wcześniej wejść na galerię z organami. A jak już zasiadł przy organach, to w dodatku okropnie zawodził. My, już bez nadzoru, wyrywaliśmy sobie dzwonki i kadzidło, aż ksiądz Filipiak zorientował się w naszych namiętnościach i prezesem kółka mianował starszego od nas o kilka lat Romka Sobaszkana. A ten wpadł na genialny pomysł i ustalił listę dyżurów w kolejności według egzaminu z liturgii ormiańskiej oraz z odmawiania Zdrowaś Mario po ormiańsku. Nigdy więc nie zapomnę, że ta modlitwa zaczyna się od słów Wochczum kez Mariam…, bo dzięki znajomości tego pacierza szybko awansowałem na ogniomistrza, który miał dbać o żarzące się węgielki. Romka, który został później księdzem, słuchaliśmy, bo trochę baliśmy się go, natomiast wręcz uwielbialiśmy księdza Filipiaka. Był wikarym, ale rządził wszystkim, gdyż proboszcz parafii ormiańskiej, ksiądz prałat Leon Isakowicz, był chorowity i rzadko się pokazywał.

Ksiądz Filipiak nie był Ormianinem. Pochodził z Tymbarku, a więc był góralem. Był przystojny i wysportowany, miał jasne, zaczesane do góry, bujne włosy. W przeciwieństwie do okropnie zawodzącego organisty Engela pięknie śpiewał. Na odprawiane przez niego po ormiańsku msze śpiewane zawsze przychodziły tłumy. I był odważny, bo kiedy do Stanisławowa wkroczyli Niemcy, wraz z prałatem Isakowiczem zorganizował wystawianie Żydom ormiańskich metryk, które uratowały ich od zagłady. Nie było nas już w Stanisławowie, kiedy podczas łapanki w marcu 1944 roku obaj ormiańscy księża ukryli przed gestapowcami w kościele oraz zakrystii kilkadziesiąt poszukiwanych młodych osób, w tym przyszłą profesor biologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, doktor Marię Jordan.

Po zakończeniu wojny dzięki odwadze i niezwykłej przytomności umysłu księdzu Filipiakowi udało się ocalić cudowny obraz i wywieźć go ze Stanisławowa. Kiedy w ramach tak zwanej akcji repatriacyjnej uzyskał zgodę na wywiezienie wyposażenia kościoła i wszystko było już spakowane, zjawiła się kontrola NKWD z żądaniem przekazania ikony ze złotą koroną, która nie może być zabrana do Polski, ponieważ jest ważnym zabytkiem i musi pozostać na miejscu. Wtedy ksiądz Filipiak wyprowadził oficera NKWD przed kościół i pokazał mu znajdujący się między wieżami obraz. Była to powiększona replika sylwetki cudownej Matki Boskiej, wykonana na blasze i umieszczona na tympanonie. Powiedział ponoć: „Nawet gdybym chciał, nie mógłbym zabrać tego obrazu ze złota, bo jest przymocowany”. W tym momencie wyszło zza chmur słońce i replika zalśniła złotem. Bo rzeczywiście umieszczona wysoko między dwiema kopułami wież kopia obrazu, konkretnie szaty i korona Matki Boskiej, były pokryte cieniutkimi płatkami złota. Ten niewątpliwie kosztowny zabieg dla uczczenia pamiętnej koronacji na zamówienie probostwa wykonał ojciec mojego serdecznego kolegi z klasy Stasia Siemka oraz nieco starszego od nas jego brata Tadeusza. Staszek, podobnie jak ja, był ministrantem w kościele ormiańskim. Państwo Siemkowie mieszkali w pobliżu kościoła ormiańskiego, przy ulicy Szopena, i bardzo często chodziłem do nich grać w piłkę. Pan Leopold Siemek pracował w Wydziale Technicznym Magistratu i był kartografem, autorem mapy przedwojennego Stanisławowa. Miał wszakże artystyczną duszę, a że był również oddany ormiańskiej świątyni, na prośbę księdza Komusiewicza społecznie wykonał tę żmudną pracę.

Zapewne nie przewidział, że uratuje cudowny obraz. Enkawudzista ściągnął jeszcze fachowca, który po specjalnie dostarczonej strażackiej drabinie wszedł na fasadę i potwierdził, że są to autentycznie złote płatki, bo albo nie znał prawdy, albo ją zataił. Wtedy dopiero oficer zrezygnował z otwierania skrzyń i dalszych poszukiwań. Dla wszelkiej pewności ksiądz Filipiak nie zaryzykował przewiezienia cudownego obrazu w transporcie kolejowym z dobytkiem kościelnym i powierzył go zaufanej parze starszych Ormian, którzy schowali bezcenny skarb w wozie z podwójnym dnem i w maju 1946 roku przewieźli w ramach akcji repatriacyjnej przez granicę do miejscowości Frysztak pod Jasłem.

Ksiądz Filipiak wraz ze stanisławowską cudowną Matką Bożą Łaskawą długo nie mógł jednak znaleźć dla siebie miejsca w Polsce Ludowej. Może z tego względu, że strzegł jej w imieniu ormiańskiej diecezji, która po utracie Lwowa przestała istnieć, a na łaskawość ludowej władzy też nie mógł liczyć. A i Ormian było mało, bo w ramach repatriacji rozsypali się po całej Polsce włącznie z ziemiami odzyskanymi i po prostu przestali istnieć jako społeczność. Więc naprzód było Opole, gdzie na krótko ksiądz Filipiak otrzymał najmniejszy w tym mieście kościół, a właściwie kaplicę św. Sebastiana przy Małym Rynku. Potem polecono mu przenieść się do parafii Pawłowo w archidiecezji gnieźnieńskiej. A stamtąd wrócił do rodzinnego Tymbarku, gdzie przechowywał obraz w swojej prywatnej kaplicy domowej i tam odprawiał nadal mszę w obrządku ormiańskim. Te trudne do zrozumienia kłopoty skończyły się dopiero w dwanaście lat po wyjeździe ze Stanisławowa, kiedy w 1958 roku ksiądz Filipiak na własną rękę wybrał się do Gdańska i tam wyjednał zgodę kurii biskupiej na ulokowanie stanisławowskiej ikony w ruinach spalonego kościoła Apostołów Piotra i Pawła w Gdańsku na Żabim Kruku. Ksiądz Filipiak odbudował jedną nawę, a obraz umieścił w zakrystii zmienionej tymczasowo w sanktuarium. Mimo tych wszystkich kłopotów zachowywał pogodę ducha i poczucie humoru, bo kiedy odwiedziłem go w latach siedemdziesiątych, w opowieść o swoich losach mimochodem wtrącił, że tylko jeden Chrystus wie, ile kłopotów miał z jego Matką! Oprócz wielkiego szacunku cieszył się już wtedy oficjalnym uznaniem, bo mianowano go proboszczem parafii ormiańskiej obejmującej cały kraj. Ksiądz Filipiak nie tylko powoli odbudowywał kościół, ale jeździł po całym kraju, odszukiwał i spisywał Ormian. W kościelnej hierarchii podniesiono go do godności prałata i wikariusza generalnego prymasa Polski do spraw obrządku ormiańskiego. Przy wszystkim, co Ormianie zrobili dla Polski, było coś znamiennego i wzruszającego, że góral z Tymbarku, a więc Polak z krwi i kości, uczynił tyle dla ocalenia obrządku ormiańskiego w naszej ojczyźnie. Po śmierci księdza Filipiaka w 1992 roku parafię na Żabim Kruku objął ksiądz Cezary Annusewicz, co ciekawe, podobnie jak ksiądz Filipiak rodowity Polak, który z powodzeniem kontynuuje dzieło odbudowy świątyni i zapewnił w Gdańsku godne chwały miejsce cudownej Matce Bożej ze Stanisławowa.

Fragment rozdziału „Ulica Ormiańska” z książki „Kresy Kresów. Stanisławów jednak żyje”, Wydawnictwo Wysoki Zamek 2016 (książka do nabycia na stronie www.wysokizamek.com.pl). Po raz pierwszy ukazała się w 2008 roku pod tytułem „Kresy Kresów. Stanisławów” nakładem wydawnictwa Iskry.

Tadeusz Olszański

02.kwietnia (poniedziałek) oraz 3. kwietnia (wtorek), o godz.19.00, w Parafialnym Centrum Kultury,  tymbarska młodzież dodatkowo przestawi spektakl „Sztuka wyboru” – Misterium Męki Pańskiej.

Polecamy tym co nie mieli możliwości obejrzenia spektaklu w Wielkim Tygodniu!

W sezonie roku 1954, grano w klasie B i po zajęciu I-go miejsca, drużyna awansowała do klasy A. W tym czasie została wzmocniona zawodnikami „Gwardii” Nowy Sącz, „Spójni” Limanowa i LZS „Szczyrzyc”.    Na uwagę zasługuje dramatyczny przebieg ostatniego meczu, decydującego a awansie do klasy A. „Spójnia” Tymbark grała w Niecieczy, remis wystarczał do awansu. Przy wyniku 2:1 dla tymbarczan sędzia dyktuje przeciw gospodarzom rzut karny, który nie zostaje wyegzekwowany, ponieważ miejscowi kibice wtargnęli na boisko i obezwładnili sędziów. Zawodnicy z Tymbarku salwowali się ucieczką, a myli i ubierali się nad rzeką w bezpiecznej odległości od Niecieczy. Wynik meczu zweryfikowano jako 3:0 dla KS „Spójnia” Tymbark.

Awans do klasy A wywalczyli: Adam Stasik, Leopold Gwarek, Augustyn Rogoziński, Eugeniusz Połeć, Jerzy Migrała, Andrzej Nieznalski, Wincenty Fitrzyk, Mieczysław Połeć, Rudolf Ochał, Jan Kolarczyk, Józef Rusin, Bronisław Lasek.

   Najstarszy zawodnik drużyny, Augustyn Rogoziński, będący dobrze po czterdziestce, wykazywał się dużą chęcią i skutecznością gry, godnie reprezentując drużynę w wielu spotkaniach. Drużyna w nowym sezonie, miała na celu uplasować się w środkowej części tabeli. Zawodników cechował zapał i ambicja, stworzyli zgrany i rozumiejący się kolektyw.

cdn.   

Foto nr 1. Trening rzutów wolnych – E. Połeć z kolegą – rok 1955.

Foto nr 2. Wyjazd autobusem na mecz do Zakopanego – 1958

Foto nr 3 – Na boisku, od lewej – Mieczysław Stasiewicz, Augustyn Rogoziński i Mieczysław Czeczótka

Foto nr 4. Działacze KS „Harnaś”. od lewej: Bolesław Bittner, Andrzej Sipak, Mieczysław Czeczótka, Jan Kerz.

Foto nr 5. Sympatycy KS „Harnaś”- na boisku w Tymbarku.

Zgodnie z tradycją w poniedziałek wielkanocny, popularnie zwany „lanym poniedziałkiem”,  naszą sąsiednią gminę, czyli Dobrą, opanowują Śmiguśniaki. Harcują, pohukują, a gdy jest trochę cieplej to oblewają mieszkańców (oczywiście szczególnie młode dziewczęta) wodą. Dzieje się to od samego rana, ale szczególnie wtedy, gdy mieszkańcy idą lub powracają z kościoła. Samochody są blokowane przez śmiguśniaków, np.drewnianymi wozami, „czyszczone” słomą, oblewane wodą itd.itd…

Od kilkunastu lat Gminny Ośrodek Kultury w Dobrej organizuje konkurs „Śmiguśniaka roku”.

[Pokaz zdjęć]

IWS

Zgodnie z tradycją w Tymbarku Mszę Świętą Rezurekcyjną w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego poprzedziła procesja rezurekcyjna. Wierni zgromadzili się w kościele (i przed) na godz.6. Zabrzmiały dzwony.  Przyszedł czas, aby, jak co roku,  ogłosić radośnie, i na zewnątrz, dobrą nowinę.

Pan Zmartwychwstał!

ALLELUJA!

[Pokaz zdjęć]

IWS

Wieczorna msza św. w Wielką Sobotę rozpoczyna Wigilię Paschalną, czyli najważniejszą uroczystość w katolickim kalendarzu liturgicznym. Nabożeństwo rozpoczęło się Liturgią Światła.  Procesyjnie kapłani oraz służba liturgiczna udali się przed kościół, gdzie rozpalono wcześniej ognisko. Nastąpiło poświęcenie ognia oraz zapalono  Paschał ( woskową świecę symbolizująca Jezusa Zmartwychwstałego). Również procesyjnie Paschał został wniesiony do kościoła. Przy bramie kościoła diakon zatrzymał się, podniósł Paschał i zaśpiewał: „Światło Chrystusa.”   Następnie Paschał, jako jedyne źródło światła, wniesiono do ciemnego kościoła.Wszyscy zapalili  świece od płomienia Paschału, podając sobie światło.

Kolejną częścią nabożeństwa była Liturgia Słowa. Później miała miejsce  Liturgia Chrzcielna, podczas której celebrans  pobłogosławił  wodę chrzcielną, a następnie wierni odnowili przyrzeczenia chrzcielne.

Czwartą częścią  Wigilii Paschalnej była Liturgia Eucharystyczna.

[Pokaz zdjęć]

IWS

Zamieście

Mogielica

Podlas

zdjęcia: TR

zdjęcie nadesłane przez  Ewę Hojnor