“Na świętego Mikołaja czeka dzieci cała zgraja” – pisał w 2015 r. Stary Gazda

No i jus tydzioj  Adwyntu minoł, i jako by nie beło toć pszecio jus drugo niedziela Rorotek, a do tygo pszecio i Śfiotygo Mikołaja, ale bodej, ta bodej, s takim świotym Mikołajom.
Dzisiok jus nima te tradycyje, pszenieśli na Świota Bozego Narodzonio. I jo sie pytom, co to za urok, co to za pszyjomność, kaj te casy, kiej sie beło małym dzieckom, i  jak sie cłek rano łobudziuł , to piyrse co robiuł to siyngoł łapom pod poduske, i se deliberowoł cy tys ton Świoty Mikołoj ło nim nie zapomnioł, cy tys pszynios jakigo cukierka, bo co tys innego mog przyniyś, no casami ruzge;  bo jak godała staro Kosprzycka :

Na Świyntego Mikołaja, ceko dziecek cało zgraja,

Grzecnym do dobre ciostecko, a złyk pokropi rozeckom , ale przycoście beły to cukierki, casami jakosik cekoladka, co sie jom piyrsom ze smakom zjadło, a cukierki? cukierecki schowało sie na choinke, a jesce jak beły te dugie, to tym bardzi.

Nima sie co dziwić, takie beły casy, dutkof nie beło, ludziska kłozdy gros licyli, dwa razy łobejrzeli jak go wydali, casami jesce beła copka, cy szol, a beły tys i rykawice, ciesył sie cłek, oj ciesył.
Dzisiok tak paczys i paczys,  na tom zgraje jak łospakowywujom te pudła f pudłak, i jesce pudłami łopakowane, paczys na te zadowolone miny dziecek, ale widzis tys zawiedzione łocy bo nie takigo komputra dostało jak kciało, bo telefon nie taki jeno łowaki, samolot do tyłu loto, ałuto za gośno wyrcy,  lalka za mało, lebo nie becy, lebo ślypiami nie tak przewolo, lebo kudły krocone, lebo za proste, nie dogodzis, choćbyś se syćkie zyły s ronk wypruł, nie docyniom tfoje krwawicy, a ty gupi na łbie bydzies stawoł coby beło nojpiykniejse, nojprymniejse, no bo jakze, pszecio pudzie do pszedszkolo, cy do szkoły, musi mieć nojlepsiejse,  jesce lepsiejse jak jego kolega.

No to siyngłeś rynkom pod zogłowek, wymacołeś jakigosik cukierka, jesceś go dobrze nie rozwinoł a jus ześ słysoł co cza s wyra fstawać, bo do kłościoła na ROROTKI, a nie powiom bo sło sie wartko, i cłek beł ciekawy, a cego?  ano;

Downi jesce pszed II Soborom Watykajskim f naskim kościele łontorz główny beł kapke łodsuniynty łode ściany, beły balaski, po bokak beły takie wyzse ławy co to siedzieli kleryki, a ji baby co to pszysły sie modlić, ale łocy miały do łokoła głowy, i takie zamodlone, takie niby fpaczone f łontorz, a  syćko widziały co ktore dziecko robi, i jeno cekały, coby jus ktoregosik potarmosić, za usy wytargać, za kudły pociongnońć, tako beła ik modlitfa, i jak tero paczem s perspektywy casu, to mi ik tero poprostu zol, dopiyro by tero miały co robić, a jesce na mszy co to jes ło dziesionty, ale by sie psiajucha wyzyły,

No, ale miało być ło tym łodsuniyntym łontorzu i tym Świotym Mikołaju; wiync jes.
Wiync za tym łodsuniyntym łontarzom beła tako staro drewniano skrzynia, i w dziyń tygo Świotygo Mikołaja co prymniejse gaździny pszynosiuły do kłościoła to kacki, to koguty, beły tys kury, i gynś sie trafiuła, no bo indora to łodrazu na plebanije zanosili. A tero napisem locego cłek beł ciekawy tego dnia, no bo ktosik musioł te dary łod gospodyń pszyjońć, wiync pszycoście Pietrek s Jaśkom zza kłościoła łoni jus tygo dobytku pilnowali, co jakisik cos  fsodzali łape do skrzynije i to cy koguta, cy kure, cy kacora ściskali coby sie ta gadzina zadarła, no ji sie darła, a casami to ji kogut zapioł.

No, ale poco to syćko beło, a dyć jak downi Bogu składali piyrwociny, tak tom gadzine pszynosili tero, coby sie kury dobrze niesły, kacki i gynsi dobrze młode wywiedły, coby ik lisy  nie piyrzyły, wilki łowiec nie targały, bo pszecio ;
Na Świyntygo Mikołaja, rozbestwio sie wilkof zgraja
No Kosprzycka zafse kropiuła świoconom wodom dobytek coby pieron nie trzasnoł ,gadzine coby sie burzy nie boła,a ji dziecka tys kropiuła coby grzecne beły….
stary gazda   cdn…..

 

dziecięcy, ręcznie wykonany, lampion roratni z XX wieku

Zopiski starego gazdy cd.

Czerwiec właśnie się skończył, ale powróćmy jeszcze do opowieści Starego Gazdy, jego wspomnień i oczywiście do tego co o czerwcu mówiła  staro Kospszycka 🙂 

No ji jes jus pu cforte rano, cza se s wyra giyry ściongać i iś f pole trowe siyc, bo rano, raniuśko, rano po rosie, siekło sie kłosom nojlepi, bo beła mokro. Kłozdy gazda co  wychodziuł f pole, paczoł cy jus kto zacoł fceśni siyc,a jak spotkoł takigo kosiorza, to piyknie copke s głowy ściongnoł i scynścio Bozego mu dawoł. Ta,cza tero kłose pociongnońć łosełkom wyjentom s kuski i jazda,i szu, i szu, i szu, i tak krocek po krocku pokos, za pokosem, i co pokos, a casami f pu pokosa cza beło znowu pszelecieć łosełkom po kłosie, coby jom pociongnońć ,coby beła łostro,i tak do pu ósme lebo duzy.I tak wyglondały sianne zbiorki, okopyrtali sie ludziska tymi grabiami, łoj łokopyrtali, a niebozycka Koscyno zafse godała ze “cza iś pszewracać siano bo na grabiak sknie” a jak tylko pokozała sie chmura nod Łopiyniom to miuguśkom kozała kłopy stawiać. Na Podłopioniu to barz poziyrali, jak godała Kospszycka skont piyrso burza  przychodzi, bo puźni pszes całe lato pszycości s tamtont pszychodziuła,a ta s zzo Łopionia nie beła dobro bo miguśkom hurkło i jus loł dysc,co nie zdonzyło sie podsusonygo siana f kopy postawić. A co godała staro Kospszycka ło cyrfcu?,

ej godała i to barz duzo, godała; -Nie śmiyj sie s przepowiedni, co niesie przysłowie, cego myndrzec nie zgannie to gupi dopowiy,  i  zacynała łot śfiotygo Medarda (8 cyrfca) godała;  Jak śfioty Medard zapłace, a Jon  ( 24) nie utuli, to pewnikom popłace do Ursuli; a jij jes dopiyro 21 października lebo; kiej Medard sie rozwodni bee śterdziści dni wodni; piytnostygo cyrfca jes śfiotygo Wita, a Kospszycka duzo zafse ło nim godała, a  moze lotygo ze ftej skowronek pszestaje sfoji wybrance jus śpiywać, bo jak wiycie młoji łostomili, to jes jedyny ptosek co śpiywo sfoji wybrance jak ta siedzi na jojkak, a pszestoł śpiywać bo mu Pon Bucek zakozoł, a beło to tak, jak godała Kospszycka:

wyset śfioty Wit f pole i tak se loz miyndzy zogonami, poziyroł to ku niebu,to po piyknyk łanak zyta, i  nogle słysy,jak ktosik sie go zapytuje:

– Wicie,Wicie, jes ziorko f zycie?  śfioty Wit wystrasony, a le puźni pomiarkowoł ze to som Pon Bóg sie go zapytowuje, wiync łotpowiado:

– nic nie słysem Panie,  no wiync Pon Bócek woło jesce ros:

– Wicie,Wicie, jes ziorko f zycie?  śfioty Wit dali nic nie rozumiy, i łotpowiado:

– nic nie słysem Panie,  no to Pon Bócek jesce ros pyto

– Wicie,Wicie, jes ziorko f zycie?  śfioty Wit łotpowiado – nic nie słysem Panie, niek skowronkowi f gardle ustanie. i tak sie stało ze na śfiotygo Wita skowronek śpiywać pszestaje, a ji wiele innyk ptokof .

To tys godała ze -na śfioty Wicie jes jus piyntka f zycie; lebo

-jak śfioty Wit dyscykom zawito bee jesioj łopfito, casmi jak pszy jaki pogworce komu mowe łodjeło

to godała ze -zamknoł sie jak , skowronek na Wita.

A ze za pazuchom jus lato bo choć zacyno sie f kalyndorzu dopiyro f Jana to Kosprzycka zafse godała ze – ze śfiotom Małgorzatom zacyno sie lato,

– bo jako Małgorzatka, takie pu latka. a ze my som pszy lecie to, f jyj pszekonaniu beło ze:

– wiesna, to corka – lato,to matka – jesioj, to wdowa a – zima to macocha

….trowa se jus cołkom pdsycho, łorstfie jus powbijane, coby kłopy mozno beło wartko stawiać jak sie niebo nad Słopnicami, lebo nad Mszanom zacnie błocyć, spolniok nasmarowany,

… no właśnie ton “spolniok”…. cdn.

 

 

Witojcie młoji łostomili, witojcie! czyli gadka Starego Gazdy

od red: poniższa opowieść na temat sadzenia ziemniaków została opublikowana 30.kwietnia 2015, czyli przed dniem pierwszego maja. Pierwszego maja  w wielu gospodarstwach całe rodziny (korzystając z wolnego dnia w szkołach, zakładach) były zaangażowane do tej pracy.
W 2021 roku wszystkie prace rolne są opóźnione. Jeżeli już to chyba nieliczni zdążyli w tym terminie.
Witojcie młoji łostomili, witojcie
Jak ton cas leci, ani sie cłek nie łobeźry, a tu jus piyrsy moj na karku, i cza bee nowom robote f polu robić.

Co niektorzy downi piyrsygo maja spyndzali na pochodak “piyrsomajowyk”, a robotny gazda to kcioł wykorzystać f inksy sposob, swojom dziatwe, mianowicie, wykorzystywoł pszy sadzoniu zimniokof, i ło tym tero bee.
Coby zimnioki zasadzić cza sie beło do tygo przygotowywać jus w stycniu,cy lutym, co sie dziwujeta i jape łotfirocie, downe pokolonie dobrze wiy ło cym deliberujem. F stycniu lebo lutym, zolezy jako sanna, to znacy, zima beła; woziuło sie koniami na saniak gnoj na kupe f pole kaj miały być sadzone zimnioki.
Woziuło sie porom koni, ej beły to casy, jeno beło słychać dzwonki u końskik homontof, beło takie dzyń,dzyń,dzyń….. wiela sie nie wywiezło bo i rano beło ciomno i po połniu tys nie lepi, no ale jak jus sie f zimie nawiezło tego gnoja to na wiesne beło telo lzy, ze sie jeno pole porzonnie poradliło, puźni s te kupy cza beło ton gnoj rozwiyś po polu na kupki i to cza beło łozrzucić.
No to tero zacynało sie sadzonie, nojcości rano na drugi dzioj, nazganiało sie s dziesincioro bob – cyli gospodyni – i kłozdo miała sfoj kawołek do zasadzonio, śficuły tymi grzbietami do gory, łoj śfiyciuły, a gazdy łorały, to moze nie gazdy jeno pora kłoni,
a gazdy? jedon poganioł pore kłoni, a drugi chodziuł za pugom.
A tero pomyślijcie kielo kilometrof za pu dnia zrobiuł gazda i kłoń, ale scynście ze ftej nie beło tyk zasranyk”ekoterororystof”, bo pewnikom kłonie pasły by sie na miedzak, a  gaździne ciongły by pug, zgraja by sadziuła zimnioki.

No właśnie a co dziecka robiuły?

ano jenno miało kłopacke f gośći i sło co drugom skibe i przygarniało nie zasypane pszes pug zimnioki,a pszycości beło to na ubocy.

Sadzonie wyglondało tak:
nojpiyrf pszełorało sie jednom skibe i baby zacynały sadzić zimnioki,sadziuło sie tak co dwaścia pinć cyntymetroff połowie wysokości skiby, ale jak skiba na ubocy sła na doł to sadziuło sie kapke wysy, a jak do gory, to nizy, coby ton zimnio był mniwiyncy jednakowo pszykryty ziomiom. Casami baby chytały łopiepsz łod zopuźnika, bo albo za nisko sadziuły albo za wysoko, albo  za rzodko lebo za gosto, cza te zimnioki beło fpychać f skibe coby kłoń chdzoncy po broździe nie wywoloł kopytami. I tak zesło do przedpołnio, cyli do dziesionte,f pu jedynoste, ftej gaździno łopuscsała baby co sadziuły i sła robić pszedpołnie-cyli jedzonie-  co prymniejsi gospodorze zadbali jus pszed wielkanocom jo wikt, bo na wielkanocne świniobicie robiuło sie nie tylko kiełbase do śfioconio, ale robiuło sie tys wikt na pośfiotak,a beła to pszewaźnie kiełbasa f wekak, no moze nie dosadnie kiełbasa, ale to miyso co sie robiuło kiełbasy dawało sie do wekof, gotowało  i beło na pu lata do jedzonio, a beło trochy tygo bo śfinie to sie biuło, takie co miały po dwa metry wogi, spyrka na grzbiecie miała pinć palcof grubości,to ji beło s cego zrobić i kiołbasy i bocki, i wyndzonom słonine, to sie jodało i zodon sie nie pszejmowoł ze bee mioł dziś tak modny “zły cholesterol”. Kłozdo głospodyni starała sie coby dzioj fceśni upiyc chlyb, coby inne zakfolały jaki dobry, casami jesce beł kołoc s syrom, a do przypicio beła albo herbula, lebo kawa zbozowo s mlykom. Kłonie tys sfojom miarke łofsa dostały, coby miały siułe dale ciongnońć pug.

Aa, sadzonie polygało na tym ze piyrso skiba beła syrso, i to do nij sadziuło sie zimnioki, a drugo beła wynzso, a to lotego coby beła blizy tyj piyrsyj coby lepi pszykryć zasadzone zimnioki. Gazda u kturygo sadziuło sie zimnioki mioł łoko na woz i potrzoł kielo jesce jes zimniokof coby wystarcyło na cały zogon, wiync casami godołcoby żodzi sadziuły jak zacyło brakować , lebo gości jak zacyło zbywać.

A tero ło samyk zimniokak. Zimnioki do sadzonio, czymało sie f ziomnyk kopcak, bo piwnicki beły małe. Roźnie, roźnicko te zmnioki f kopcak zime pszeczymały, beło nieros tak ze i pszemarzły bo mroz siarcysty beł, a beło tys ze zgniuły bo zima bełą lekko a kopiec porzonnie łocieplony słomom, no ale jak te zimnioki pszecymały zime, to pot koniec kfietnia słą gaździno i pszebiyrała zimnioki,  cza kłozdego beło łobejrzeć i popaczeć cy mo łanne łocka, cyli takie dziorki s ktoryk wypusco kieły, a jus malućkie kiełki beły, boć to pszecio wiosna i syćko garnie sie do zycio, wiync kłozdygo zimnioka łobeźrała, i jak beł duzy to go pszecioła na pu i ftej zimniok dzieliuł sie na “mać” i “dupke”, “mać” sie sadziuło, a “dupke” brało sie do jedzonio, jak beła bida, lebo spasło sie śfiniami.
Zimnioki co beły do sadzonio , cyli “macie”gaździne zasypywały popiołem z dżewa coby nie chyciuła jako zoraza i coby nie łopsychały.
Pola do sadzonio beły rozne ,casami kamiyniste,na ubocy,casami rozny cas beł,
Pamiytom jak nieboscyk Kospszyk mioł sadzić po połuniu zimnioki pot kszokami i wyjechali f pole, a tu jak pszyset śniyk i tako sikawica, i tak cały moj beło brzytko,  ze pszesiedziały te zimnioki do pu cyrfca i tak zrosły f packak ze nijak ni mozno beło je łastargoać,i zasadziuł, i beły te zimnioki piykne, a niebozycka Kospszycka tak puźni godała “soćcie mnie kiej ksecie,jo i tak bedem ros f lecie”

Kłozdo gaździno po zasadzoniu u siebie zimniokof słą późni na łodrobek, do tyk bob co ji pumogały sadzić, tak ze jak beło dziesinć bob do sadzonio to cza beło do kazde iś i łodsadzić, a dziś wartko pszejedzie traktur, jesce jak pszejedzie, bo coros mni widać po polak zogony s zimniokami, ło tym coby kto kłoniami sadziuł to nie fspomne, wiync pszeradli sie trakturem zasadzi sadzarkom, jesce co gupsiejsi to paczeli na miesioncek , bo sadzarkom zasadziuł za wimiełojca, wiync mozno beło wymyślać, ale jak sie sadziuło rynkami ,nikto nimioł casu paczeć na miesiocek, cy jes na korzoj, cy na kfiotka cy liścia, jeno paczeli coby zasadzić bo dobry cas.

Dziś jus nima zogonof kaj kfftnom zimnioki,  cy to na bioło, cy to na rozowo, piekne to beły widoki, dziś jus śfinie nie zrejom, gruli bo ik nima, to znacy śfini, młodiz tys wolom gotowe zimnioki co sie nazywajom frytki, a co modzrejsy nałkowiec fciski kit do zlasowanyk muzgownic ze z zimniokof sie tyje, ze s zimniokof brzuch rośnie, a gupi norod wierzy, no cos to jes ta nowoceno nałuka, nowocesno moda, bo zimniok jes tani, to nie jes biznes dochodowy lo korporacyji, dochodowe som frytki bo kilo kostuje dziesinć cy piytnoście złotyk, dochodowe som te susone i piecone zimnioki f plasterkak nazywane “hipsami’,  bo kilo kostuje śterdziści dutkof, ale zwykły zimniok jes skodliwy bo jes tani, bo kilo kostuje łosimdziesiont grosy i do sklepu trafiuł prosto łot chłopa, a nie s korporacyje, a smakowoł by jesce lepi, i lepi by sie go doceniuło, jak by sie go samymu na przydomowy grzondce zasadziuło, łokopało, a na śfiotygo Jana sło i wygrzebała tygo piyrsego, nojwioksygo zimniocka s pod kszoka, nosykom zgarnoło delikatnom skorke, uskwarzyło sie młode cebule, i do tygo śfyzygo, przyniesionygo s piwnice, lebo ze spiżarki
KFAŚNYGO SFOJSKIGO MLYKA.

hej stary gazda

zdjęcie (IWS) Zamieście, 30.06.2018

cd. opowieści starego gazdy

Wieśniano siywka…

wieśniano siywka zacynała sie jus pszy dobry pogodzie na kłońcu lutygo, a naojlepi na samym pocontku marca. Sioły ftedy gazdy łowies, musioł być fcas zasiony bo mioł grubom łupe i musioł dugo pocnieć, coby kieła puściuł.

Tero jak ziornies na role to jus łowsa nie łobocys, jus nikto go nie sieje, a locego? ano nima komu, nima jus nikaj kłoni, no moze jesce kasik sie znojdzie, ale do niedowna jesce beły na Zomieściu, no pewnikom jesce majom na Paproci, te Zajoce, nie wiom cy dali mo kłonie Zbysek “Lakiereka, na Zowatce moze jes jedon, gora dwa, f Piekiełku nie lepi, F Tymbarku to jeno mechanicne, bo dwa gazdy ze Zmuliska jus pomarły to ji koni nima, no a na Płodłopioniu, to tys nie lepi, Jasiek Puzonista mioł jesce do niedowna piyknom kobyłke s młodymi, chdzołem casami do niygo ze wnukami coby jesce na luzie łobocyły, po drodze pos sie na postronku łąnny kłoń u Lojska Brody. Mioł jesce kłonia Jozek, na Kowolofce, nie wiom moze jesce mo, no ji blizy Dobre taki Pietrek, jeno nie wiom jak sie nazywo.

Wiync tero ani łowsa f polu, ani kłonia nie łobocys, a beło piyknie i wesoło, wozy żelyźniki, beło słychać jak sie jechało po kamynisty drodze, na wozie brony sfojim podrygiwanim metalicny głos dawały, casami jak na wozie beło pełno, i zbozo, i nawozof , a do tygo brony to, za wozom casami docepiało sie jesce pug s kolcami, coby na koniec siyfki, wyłorać płyciutkom skibe f broździe coby woda nie zabiyrała zrusane ziomi.

Telo ło łowsie, puźni trocha sioło sie pszonice jarom, jij nie cza beło  dugigo młokniocio, jak beło ciepło to do dwok tygodni jus wysła, a na kłońcu sioli jocmioj, sioli tys casami,  ”jarzec”,  niy to nie nowy gatunek zbozo, ino tak nazywali zmiysany jocmij s pszonicom, lepi beło potym siyc, bo pszonica beła wysso i mozno beło snopka zrobić jak sie siekło we zbiorki.
Jak wiycie,moze inacy, starsi pamiytajom ze co niektore gazdy, straśnie paczały na miesiocek, coby na pszykłot nie sioć jak jes  now, bo uwozali ze nie bee dobrze bo sie ftej zboze bes przerwy łodnowio, inni beli tacy coby f Wielkim Tyźniu, a nojlepi f  Wielki Piontek wrzucić ziorko do ziomi, taki śfiote pamiyci Michoł “Ranosik”, a znowu Jasiek “Tarnawiok” to łon wiycie f wielkim tygodniu to jeno koło chałpy cosik zbyrgnoł, ale zeby jus kłoniem do pola jechać a tym bardzi f Wielki Piontek zboze sioć, to jus beła u nigo co nojmni zbrodnia. Uwozoł ton Jasiek ze Wielki Piontek to jes wielkie Swioto i nie wolno nić cioskiego robić, a tym bardzi f polu. starali sie syćka zasioć f marcu, bo jak to godajom “siejes f marcu, zbiyros f garcu”.

Niebozycka Kosprzycka zafse licyła kielo jes dni mglistyk f marcu, bo godała ze telo bydzie i dyscowyk we zbiorki, zafse miała takom godke “kielo f marcu dni mglistyk, telo f zbiorki dżdżystyk”, godała tys: „suchy marzec, młokry kfiecioj, jesce maj pszechłodny,  nie bydzie rok głodny”.

Kłozdy sie tygo głodu boł, dyć pszecio to beł jus pszednowek, kfiecioj, jak godała to beł nojdujsy miesionc na pose lo gadziny, stodoły jus zacynały śfiycić pustkami, a nowego jesce nie widać.
Mowiała jesce tak:
“jak f kfietniu słonko grzeje, ftedy chłop nie zubozeje”
abo:
“ciepły kfiecioj, mokry maj, bydzie zytko nicym gaj”
i tak se tymi godkami dodawała łoptymizmu.

No i cos zasioli my, to ca cekać pora dni, łoddychnońć, i myśleć ło nowy robocie, bo pszecio maj za karkom.

stary gazda

zdjęcie: IWS