Author: Irena Wilczek Sowa

Prezentujemy drugi odcinek z czterech prelekcji pod wspólnym tytułem „Jakie cnoty pielęgnować w rodzinie” – omawianych na spotkaniach  Stowarzyszenia Rodzin Katolickich w Tymbarku.

Jakie cnoty pielęgnować w rodzinie. – cz. II

Wyrazem miłości do Boga jest miłość do ludzi – do konkretnego człowieka. Ta miłość jest wszczepiona dziecku przez rodziców już od pierwszych chwil jego życia. Od pierwszych chwil jest w dziecku miłość i ufność do Matki, choć jeszcze nieuświadomiona, ale doświadczana i odwzajemniana. Ta miłość odwzajemniona wyraża się radością niemowlęcia. Matki to wiedzą długo przed narodzeniem się dziecka.

 Ku przypomnieniu

Miłość w małżeństwie zakwita cnotami rozwijanymi w rodzinie

Cnota jest trwałym usprawnieniem człowieka w czynieniu dobra. Usprawnienie to uzyskuje się poprzez:

(a) powtarzanie,

(b) świadome i dobrowolne spełnianie czynów moralnie dobrych,

(c) moralną przemianę.

Słowo „cnota” – po łacinie „virtus”, gr. „arete”, najtrafniej można przetłumaczyć jako „najlepszość” odnosząc to pojęcie do całego ludzkiego życia i utożsamiając je z dobrocią ludzką.

Cnoty teologalne (teologiczne) to wiara nadzieja i miłość – jednoczą człowieka z Bogiem

Cnoty kardynalne (moralne) to roztropność (mądrość), sprawiedliwość, umiarkowanie i męstwo – od których zależy i na których jakby zawisa  całe nasze życie moralne, ( łać. cardo –zawias)

Cnoty te odkryto i opracowano już w czasach starożytnych, a uzupełniono teorią cnót teologicznych jako  nadających ostateczny sens i uzasadnienie cnót kardynalnych.

Cnoty można rozpatrywać jako przeciwieństwo grzechów głównych.

Pokora – pycha

Szczodrość – chciwość

Czystość – rozwiązłość

Życzliwość – zazdrość

Umiarkowanie – nieumiarkowanie

Łagodność – gniew

Pilność – lenistwo

W tym odcinku rozważymy jak rozwijać

• szczerość,
• lojalność,
• porządek,
• wielkoduszność,
• pokorę.

Szczerość (nie mylić z wylewnością, lub bezrefleksyjną spontanicznością) – jest cnotą, która pozwala nam pokazać się odpowiedniej osobie i w odpowiednim czasie  – stosownym momencie – takimi jacy jesteśmy. Sprawia, że czujemy się odpowiedzialni wobec Boga za siebie i innych. To cnota wynikająca z praktykowania częstej spowiedzi.

Poniżej konkretne przykłady do praktykowania szczerości przez dzieci

1. Zachęcać dzieci by mówiły nie tylko dobre, ale i złe rzeczy, które im się przydarzyły wśród przyjaciół , w szkole , na zabawie i w innych okolicznościach.
2. Zachęcać by robiły podsumowanie dnia – co się im udało, a co wypadło źle.

Zaprzeczeniem szczerości nie jest powściągliwość, lecz kłamstwo!

Lojalność – cnota lojalności każe nam przestrzegać i starać się wykonywać dobrowolnie podjęte zobowiązanie czynienia dobra wobec bliskich – rodziny, przyjaciół przełożonych, instytucji, ojczyzny itp. pomimo trudności wewnętrznych i zewnętrznych. Cnota lojalności jest  powiązana z dobrem – to wierność w dobru.

Kilka przykładów praktykowania tej cnoty.

1. Uczyć dzieci, by dotrzymywały słowa danego kolegom, rodzeństwu, przyjaciołom kiedy jest trudno spełnić obietnicę. Przestrzegać dzieci by nie brały na siebie zobowiązań w złej sprawie. Słowo dane w złej sprawie nie zobowiązuje.
2. Niech kibicują swojej drużynie zarówno wtedy gdy wygrywa jak i wtedy gdy przegrywa. Niech potrafią docenić zawodników w porażkach i zwycięstwach.
3. Wytłumaczyć dzieciom, że lojalność wobec rodziny wymaga by nie opowiadały o jej intymnych sprawach nieodpowiednim osobom, np. rówieśnikom, osobom przypadkowym itp.
4. Wytłumaczyć dzieciom, że lojalność wymaga , by bronić przyjaciół przed niesprawiedliwymi opiniami, zarzutami i nie rozgłaszać wszystkim ich ewentualnych błędów, wad czy złych nawyków.
5. Lojalność wobec brata, siostry lub przyjaciela winna być pomocą jemu i dzieciom w stawaniu się lepszym, szlachetniejszym, mądrzejszym, wrażliwszym i pomocnym w razie potrzeby, to wymaga by nie zamazywać i zacierać  złych czynów, bądź je usprawiedliwiać i lekceważyć. To uczy odpowiedzialności za swoje czyny i przestrzega przed  zobowiązaniami  w złej sprawie.

Porządek  – ład. Cnota porządku wymaga posiadania pewnej hierarchii wartości w umyśle i w sercu. Bez hierarchii ważności niemożliwa jest wolność, a porządek staje się sposobem wymuszenia posłuszeństwa (np. więzienie). Hierarchia wartości określa też cele do których, poprzez porządek dążymy. Porządek staje się wtedy ładem w rozwoju intelektualnym, moralnym i twórczym człowieka. Hierarchia wartości miłością najbliższych jest kierowana. Nie wychowamy dziecka przejętego na los dzieci w innych częściach świata, jeśli nie będzie ono darzyło miłością swojego rodzeństwa, rodziców. Oznaczałoby to brak porządku w miłości, gdyż rodzice są najbliższymi i najważniejszymi bliźnimi.

Przykłady praktykowania tej cnoty.

1. 0d najmłodszych lat należy wprowadzać w serca i umysły dzieci najwyższe racje, które sprawiają, że wiedzą jak się zachować. Najpierw Bóg, potem rodzice i rodzeństwo potem inni ludzie i wśród nich na końcu ja sam. To jest formowanie dojrzałego człowieka i chrześcijanina.
2. Dzieci powinny dbać o swoje ubranie. Powinny je składać, chować do szafy, a nie rzucać gdzie popadnie. Powinny to robić ze świadomością, że w ten sposób pomagają rodzicom, czy młodszemu rodzeństwu.
3. Przyzwyczajać je do porządku w swoim pokoju i  w szafie.
4. Powtarzać, że na pierwszym miejscu powinna być nauka i praca, potem zainteresowania i zabawa. Zaczynać należy od rzeczy najtrudniejszych, a na koniec pozostawić rzeczy łatwiejsze, nie na odwrót.
5. Nauczyć dzieci, by wieczorem przygotowywały rzeczy(ubranie, książki, zeszyty itp.) na dzień następny, w ten sposób niczego nie zapomną.

Wielkoduszność  – ta cnota nabiera szczególnego znaczenia w stosunku do ludzi chorych i w podeszłym wieku. Dzieci muszą nauczyć się poświęcać część swojego czasu dla dobra innych, którzy tego potrzebują. Wyjaśnić im, że wielkoduszność, wspaniałomyślność czyni je podobnymi do Chrystusa, który szedł dobrze czyniąc.

Praktyczne przykłady

1. Przyzwyczajać dzieci do tego, by nieustannie dzieliły się zabawkami, książkami, pomagały sobie nawzajem.
2. Rodzice powinni pomagać dzieciom w odrabianiu lekcji, poświęcając im swój czas również na zabawę i na odpoczynek. Dzieci powinny być kochane i winne o tym wiedzieć, że są kochane, powinny to usłyszeć od rodziców, a nie tylko domyślać się.
3. Dzieci powinny widzieć jak rodzice pomagają innym ludziom w potrzebie i poświęcają im swój czas.
4. Rodzice powinni zachować umiar i elastyczność w nakładaniu obowiązków na dzieci. Priorytetem jest rozwijanie w dzieciach solidarności i wzajemnej pomocy, a nie ciasne wykonywanie obowiązków dla samych obowiązków.
5. Niech oddają część swojego kieszonkowego na potrzeby Kościoła, lub na inne szczytne cele.
6. Dzieci winny poświęcić swój czas innym, odkładając nawet naukę, czy chwilę zabawy, by poświęcić się innej ważnej sprawie np. pomóc choremu ubrać buty.

Pokora  – cnota pokory polega na świadomości własnych zalet, możliwości i braków, oraz na posługiwaniu się nimi w dobrych celach bez zwracania uwagi na siebie. Pokora jest rodzajem wiedzy o sobie i przyjęciem tej wiedzy jako prawdy. Świadomość własnej godności jest najważniejszym elementem wiedzy u sobie. Godność każdego człowieka jest nienaruszalna i domaga się uszanowania i obrony.  Pokora nie polega na uległości jako bezrefleksyjnemu podporządkowaniu się nawet pod przymusem, czy pomniejszaniu swoich talentów. Pokora zabrania pysznienia się nimi przed innymi dla poklasku, bądź dominacji.

Człowiek pokorny wie, że wszystko co posiada – otrzymał od Boga zarówno w porządku ludzkim jak i nadprzyrodzonym.

Praktyczne przykłady pielęgnowania tej cnoty.

1. Jeśli jedno z dzieci osiąga lepsze wyniki w nauce, niż jego rodzeństwo nie powinno tego demonstrować wobec innych.
2. Dobrą lekcją pokory jest uświadamiać dzieciom ich własne ograniczenia i równocześnie doceniać ich dobre strony. Trzeba zawsze podawać realne pozytywy i ograniczenia, tak by dziecko dostrzegało ich faktyczność.
3. Należy uczyć dzieci, że pokora nie polega na uniżaniu się, ile na tym, by wstrzymywać się od agresji w przypadku upokorzenia i ofiarować to cierpienie Chrystusowi.
4. Niech dzieci nie zachowują się jak „panicze” i wypełniają wszystkie obowiązki domowe, które im się poleca, choćby nie były zbytnio przyjemne jak np. wyrzucanie śmieci itp.

Odwaga i pokora to jak dwie strony tego samego medalu.

Odwaga to nie tyle przeciwieństwo strachu co akt woli opowiedzenia się po stronie prawdy – również prawdy o sobie, którą trzeba przyjąć w pokorze gdy się ją odkryje.

Za miesiąc następny odcinek 

                                                                                                             Jan Plata.

P.S. Do rozważenia. Jakie są  różnice znaczeniowe pomiędzy takimi pojęciami jak: uległość, podległość, pokora, duma, pycha?

Jakie cnoty pielęgnować w rodzinie – część 1.