Author: Irena Wilczek Sowa
Podróże z plecakiem – Słowackie Tatry
Tymbark w XIX w. (fragment pracy Fr. Leśniaka opublikowanej w „Tymbark, szkice z dziejów miejscowości i jej okolic)
Po pierwszym rozbiorze Polski pod zaborem austriackim znalazło się ponad 300 osad, posiadających prawa miejskie. Były to w znacznej części miasta królewskie. Wraz z nowym początkiem przyszła groźba utraty dotychczasowych posiadłości.
Stefan Florian Dembowski, ostatni przedrozbiorowy starosta tymbarski, mając liczne potomstwo musiał szukać jakiegoś rozwiązania.
Uposażył więc swych synów w dzierżawę tymbarską, sam zaś zajął się dobrami w Koronie.
Na rozdzielonej tym sposobem posiadłości rządzili Dembowscy Florian, Ignacy i Szczepan.
Tenutę tymbarską objęli w posiadanie ponadto Adam i Wincenty Dembowscy. W 1804 roku całość starostwa przeszła w ręce najmłodszego z Dembowskich Szczepana, a w roku 1813 posiadłość tymbarska (miasto Tymbark, Zamieście, Podłopień, Zawadka, Słopnice i sołtystwo Czuczyłów) została zajęta przez skarb państwa i weszła w skład tzw. dóbr kameralnych „.
Pod koniec XVIII wieku na czele urzędu miejskiego w Tymbarku stał wójt, któremu podlegało dwóch asesorów oraz pisarz. Był to więc urząd kolegialny, który niewiele wspólnego miał z tytulaturą austriacką, nawiązywał natomiast do czasów przedrozbiorowych, kiedy to skład urzędu miejskiego był niemalże identyczny.
Wójtami w Tymbarku byli m. in. Maciej Malarz, Marcin Kopiel, Andrzej Kapturkiewicz, Wojciech Kopiel,
Sebastian Kapturkiewicz, Antoni Macko, Lukasz Twardowski.
W rodzinach tymbarskich pisarzy przyszło na świat kilku wybitnych ludzi, m. in. Franciszek Armiński, syn Jana, późniejszy profesor astronomii Uniwersytetu Warszawskiego oraz Feliks Teodor Wisłocki, syn Bazylego, profesor okulistyki na tym samym uniwersytecie.
Na początku XIX stulecia ustaliło się ostatecznie nazewnictwo i skład urzędu miejskiego w Tymbarku, nie zmienione w zasadzie aż do I wojny światowej. Na czele magistratu stał burmistrz, któremu podlegało dwóch radnych i pisarz.
Jak już wspomnieliśmy miasteczko Tymbark z okolicznymi wsiami zostało zajęte przez rząd austriacki w 1813 roku i włączone do tzw. dóbr kameralnych. Znajdowało się w tym władaniu do 17 listopada 1830 roku. Wtedy to posiadłość tymbarska została sprzedana na licytacji Antoniemu Migdalskiemu za sumę 30.860 zlr.
Począwszy od roku 1830 aż do I wojny światowej dobra tymbarskie znajdowały się w prywatnych rękach. Właścicielem był przez 14 lat Antoni Migdalski, dzierżawił je od niego Franciszek Najder .
W 1843 roku majątek tymbarski nabył Antoni Sławikowski, doktor medycyny i chirurgii, profesor okulistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim.
W roku 1856 przekazał go swojemu synowi, Henrykowi Sławikowskiemu, który w 1863 r. przelał prawo posiadania tych dóbr na Tytusa Sławikowskiego, swego brata. Ten ostatni sprzedał Tymbark w roku 1868 za sumę 36.000 złr. Ludwikowi Myszkowskiemu, adwokatowi z Jarosławia. Ostatnim długoletnim właścicielem majątku tymbarskiego był Ludwik Myszkowski.
W roku 1891 dobra te przeszły na Jana Myszkowskiego, jednak po jego nagłej śmierci w roku 1902 przejął je syn tego ostatniego Józef Myszkowski, który zamieszkał na stałe w Tymbarku.
W okresie galicyjskim przez magistrat tymbarski przewinęło się sporo urzędników.
Kolejnymi burmistrzami byli: Joachim Kapturkiewicz (1813-1824), Franciszek Wendacz (1825-1827),
Andrzej Steczowicz (1828–1832), Jan Macko (1834-1837), Antoni Zborowski (1837-1865), Jan Kapturkiewicz (1866-1871), Wojciech Filipiak (1872-1887), Jan Steczowicz (1888-1902), Piotr Kapturkiewicz (1903-1914) i Tomasz Urbański (od 1915).
Urzędy miejskie były bardzo silnie podporządkowane wszechwładnej władzy cyrkułów. Na terenie Galicji obsadzone były z reguły Austriakami lub zniemczonymi Czechami. Na szczęście Tymbark tego uniknął.
W dobie autonomii galicyjskiej w magistracie tymbarskim zostały wprowadzone pewne zmiany organizacyjne; były to m. in. nowa tytulatura niektórych urzędów, przemianowanie przed I wojną światową burmistrza na naczelnika.
W latach 1872-1914 na straży porządku w miasteczku stał policjant oraz dwóch nocnych stróżów.
Do roku 1849 Tymbark podporządkowany był cyrkułowi sądeckiemu. Wtedy to zaczęła się gruntowna przebudowa administracji galicyjskiej, zakończona ostatecznie w 1867 roku.
Utworzono mniejsze okręgi zwane powiatami; w 1855 roku stolicą jednego z nich został Tymbark. Nie wykorzystał jednak tej szansy i wkrótce został przeniesiony do Skrzydlnej. Od roku 1867 miasteczko weszło w skład starostwa limanowskiego.
Gospodarka Tymbarku w niewielkim tylko stopniu odczuła zmiany związane z przejściem pod panowanie austriackie. Głównym zajęciem mieszczan była nadal uprawa roli, handel zaś i rzemiosło pozostawało na marginesie ich zainteresowań. Do najbogatszych obywateli w dalszym ciągu należeli ci, którzy posiadali najwięcej ziemi. Elitę tworzyli m. in. Zborowscy, Kapturkiewicze, Kopiele, Macki, Steczowicze itd.
W ,,Księdze sądowej Tymbarku …1793-1804″ znalazły odbicie zajęcia ówczesnych mieszczan.
Notowano w niej transakcje handlowe, sprawy spadkowe, licytacje nieruchomości czy popularne spory o miedze. Ziemia była największym bogactwem, dzielono ją często na mniejsze kawałki w zależności od liczby potomstwa, uposażano nowożeńców itd.
Nagminne były między tymbarczanami procesy o grunty. Kilkakrotnie doszło do licytacji zadłużonych majątków. Licytacja posiadłości Antoniego Biedrońskiego zakończyła się niezbyt pomyślnie, licytowany zbiegł, a suma 873 złr. uzyskanych ze sprzedaży nie zaspokoiła pretensji wierzycieli.
Z „Księgi sądowej” zaczerpnęliśmy jeszcze dwie informacje. Pierwszą o posiadaniu wspólnego pastwiska i drugą o funkcjonowaniu browaru dworskiego i karczmy plebańskiej, zarządzanej przez Żydów, Aleksandra i Aarona Forsterów.
W roku 1782 cesarz Józef II sankcją prawa austriackiego potwierdził prawo odbywania cotygodniowych targów i czterech jarmarków rocznie. Identycznej treści dokument dla Tymbarku podpisał w roku 1797 jego następca, cesarz Franciszek II. W zasadniczych sformułowaniach pokrywały się one z postanowieniami polskich monarchów odnośnie omawianego miasteczka.
…
ciąg dalszy poniżej
XIX wiek w historii Tymbarku – fragment „Zarysu dziejów..” Franciszka Leśniaka
źródło fotografii https://samorzad.gov.pl/web/gmina-tymbark/tymbark-na-starej-fotografii