Author: Irena Wilczek Sowa

Przedruk artykułu publikowanego w 1999 roku przez „Głos Tymbarku”

…
Są to istotne rocznice i warto o nich pamiętać.
Dla ich uczczenia redakcja „Głosu Tymbarku” pragnie zamieścić w kolejnych numerach kilka artykułów poświęconych tej tematyce. W tym numerze nieco szczegółów dotyczących samego kościoła, zaś w następnych – dotyczących parafii i jej życia w okresie 650 lat istnienia.
Obecny kościół murowany, pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny, jest drugim, a może trzecim kościołem tej parafii. Nie wiemy tego na pewno, gdyż nigdzie nie można znaleźć dokumentów związanych z historią kościołów. O poprzednim wiemy jednak, że był to kościółek drewniany, zlokalizowany mniej więcej w miejscu obecnego starego Domu Parafialnego. Wyglądem przypominał stary kościół w Dobrej, czy w Wilkowisku. Obok kościoła znajdował się cmentarz grzebalny, który istniał do roku 1878 (w tym roku założono nowy cmentarz, który stanowi część obecnego). Jako relikt tamtego cmentarza pozostała na dawnym miejscu tylko kaplica św. Krzyża, która stanowi grobowiec rodzinny Myszkowskich, byłych właścicieli dóbr tymbarskich.
O poprzednim kościele wiemy również i to, że na początku XIX wieku z niewyjaśnionych przyczyn spłonął doszczętnie. Kiedy dokładnie? – nie wiadomo. Wraz z kościołem spłonęły wszelkie dokumenty, jakie się w nim znajdowały. Wiemy natomiast z całą pewnością, że proboszczem był wówczas ksiądz Andrzej Danek (od 30 stycznia 1803 r. do 31 grudnia 1831 r.).
Zniszczenie kościoła przez pożar było wielka tragedią dla tutejszej parafii. Aby więc zapobiec podobnemu nieszczęściu w przyszłości, dzięki staraniom księdza Danka, przy całkowitej aprobacie społeczności parafialnej, postanowiono wybudować nowy, murowany kościół. Został on zlokalizowany na parceli nieco powyżej dawnego kościoła.
Nie wiemy jak długo trwała budowa nowej świątyni, wiadomym jest natomiast, że budowę tą zakończono w 1824 roku i w tym też roku mogli już parafianie uczestniczyć w nabożeństwach w niej odprawianych. Natomiast uroczystości związane z konsekracją nowej świątyni odbyły się dopiero 18 maja 1825 roku. Konsekracji dokonał ks. biskup Grzegorz Ziegler.
Na marginesie warto wspomnieć o tym, że bp Grzegorz Ziegler był pierwszym biskupem diecezji tarnowskiej, erygowanej bullą Piusa VII z dnia 20.09.1921 r. Wprawdzie diecezja tarnowska zaistniała już nieco wcześniej, powołana mocą bulli papieża Piusa VI z dnia 13.03.1786 r.(o czym wspomina B. Kumor w swojej książce „Dzieje polityczno-geograficzne diecezji tarnowskiej”), jednak na skutek wydarzeń politycznych została wkrótce skasowana. Dopiero po Kongresie Wiedeńskim (1815) została znów utworzona, zaś jej biskupem ordynariuszem został właśnie Grzegorz Tomasz Ziegler, benedyktyn z Tyńca. Pierwszą siedzibą nowopowstałej diecezji był również Tyniec. Do Tarnowa stolica diecezji przeniesiona została dopiero w roku 1826. Przed rokiem 1821 parafia Tymbark należała do diecezji krakowskiej. Warto również nadmienić, że z chwilą powstania nowej diecezji Tymbark był już siedzibą dekanatu, do którego należało 13 parafii z dwiema filiami o łącznej ilości 44 214 wiernych. Do dekanatu tymbarskiego w tym okresie należały również  parafie Limanowa i Mszana Dolna.
Wróćmy jednak do samego kościoła, jako świątyni parafii tymbarskiej. Należy uzmysłowić sobie, że nowo wybudowany budynek kościelny nie wyglądał tak, jakim widzimy go dzisiaj. Od czasu wybudowania do dnia dzisiejszego był szereg razy przebudowywany i odnawiany.

Dla przykładu:
– pokrycie dachu najpierw stanowiły gonty, później dachówka, a obecnie blacha miedziana;
– ogrodzenie – najpierw był to zwykły płot sztachetowy, następnie parkan murowany z kamienia i cegły, aż wreszcie takie, jakim widzimy je dzisiaj.
Posłużmy się też i datami, które odzwierciedlają nam te przemiany. I tak:
w roku 1857 wzniesiono obecny hełm wieży,
w roku 1877 zmieniono gonty na całej powierzchni dachu kościelnego;
w roku 1896 dobudowano zakrystię ze skarbczykiem na piętrze (obecnie składzik kościelny), wieżyczkę na sygnaturkę, oraz pokryto dach kościelny dachówkami;
w roku 1898 zamontowano organy wykonane przez organomistrza Falla ze Szczyrzyca;
w latach 1901-1908 budowano parkan murowany wokół kościoła;
w roku 1925 wykonano w kościele pozorne sklepienie kolebkowe na gurtach spływających na płaskie filary przyścienne.
Lata 1962-1966 to gruntowne odnowienie kościoła z zewnątrz i wewnątrz. No i wreszcie ostatnie generalne remonty, jakie rozpoczęto w roku 1988, w czasie których dokonano wymiany tynku wewnętrznego, wymiany instalacji elektrycznej, wentylacyjnej i centralnego ogrzewania, a także całkowitego przemalowania wnętrza kościoła i innych zmian związanych z wystrojem. Ostatnie zmiany to dobudowanie dwóch naw bocznych. Oto najkrótszy opis zmian, jakie zostały dokonane od czasu wybudowania kościoła do dnia dzisiejszego.

(Od red.: Uzupełnienie:

• 2020 r. – zmiana ogrzewania kościoła na instalację gazową,
• 2021-2022 – malowanie nawy głównej oraz naw bocznych, 
• 2023-2024 – renowacja ołtarza głównego
• 2024 – nadal – renowacja dwóch ołtarzy bocznych )

Wszystkie te prace modernizacyjne, związane z przebudową i wystrojem naszej świątyni, które wpłynęły na jej obecny zewnętrzny i wewnętrzny wygląd, świadczą o stałej trosce o Dom Boży. A wszystko to za sprawą oddanych księży pracujących w naszej parafii, szczególnie zaś sprawujących urząd proboszczów czy administratorów. Nie znamy nazwisk wszystkich. Wiemy jednak, że około 1513 roku proboszczem był ksiądz Jan
Rybicki, a około 1562 r. Jan Jaroszewski. W roku 1721 zmarł proboszcz Maciej Wielbłącki, zaś 15 maja 1802 roku – proboszcz Sebastian  Drozdowski. Nie wiemy jak długo proboszczowali oni w Tymbarku. Daty pełnienia funkcji przez ich następców znamy jednak dokładnie.

Są to księża:

Andrzej Danek – 30.01.1803-31.12.1831 – proboszcz;
Andrzej Kędzierski – 1.01.1832-4.12.1832 -administrator;
Michał Potaczewski -4.12.1832-18.04.1856  -proboszcz;
Józef Rublowicz – 18.04.1856-9.08.1856- administrator;
Jan Szczurek – 10.08.1856-9.03.1889-proboszcz;
Szymon Kumorek – 10.03.1889-8.02.1916- proboszcz;
Jan Głąb – 9.02.1916-3.07.1916 – administrator;
Józef Szewczyk – 3.07.1916-31.05.1935- proboszcz;
Andrzej Bogacz – 1.06.1935-14.12.1935 – administrator; 15.12.1935-19.03.1952 – proboszcz;
Eugeniusz Piech – 20.03.1952-1.08.1952  – administrator;
Józef Głodzik – 1.08.1952-8.12.1953 – proboszcz;
Wincenty Świerczek – 8.12.1953-6.09.1955 – administrator;
Teofil Świątek – 6.09.1955-5.05.1987 – proboszcz;
Franciszek Chodór -6.05.1987-24.05.1987 – administrator;
Józef Leśniak – 24.05.1987 – obecnie – proboszcz.

( od red.: Uzupełnienie na listopad 2024 rok

• Józef Leśniak (1933-2024) był proboszczem  do 10.08 2003 roku 
• Edward Nylec (1946-2024) – 10.08.2003 – 14.08.2016 – proboszcz 
• Jan Banach –  14.08. 2016 – obecnie – proboszcz )

Wszyscy Oni zasługują na wdzięczną pamięć parafian, gdyż wiele dobrego dla Tymbarku uczynili.

Na zakończenie warto jeszcze wspomnieć krótko o ważniejszych elementach wyposażenia naszego kościoła, z których większość to już zabytki kultury:
– ołtarz główny neobarokowy (koniec XIX i początek XX w.) z szeroką nastawą i posągami św. Kingi i bł. Salomei. W nastawie obrazy wymienne: św. Trójca – malowany przez Jana Stankiewicza w roku 1858 oraz Narodzenie NMP – malowany przez Ferdynanda Olesińskiego w roku 1891;
– ołtarz boczny lewy – neobarokowy, z przełomu XIX/XX wieku z barokowym (z II poł. XVII w.) obrazem św. Anny Samotrzeć w sukience drewnianej;
– ołtarz boczny prawy z figurą Serca Jezusowego – zwieńczenie barokowe (II poł. XVII w.) z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej i rzeźbami św. Jana Chrzciciela i św. Rocha;
– chrzcielnica renesansowa, kamienna z 1541 roku;
– ambona neobarokowa (II poł. XIX w.) z obrazem Chrystusa Dobrego Pasterza (malowany przez Stanisława Fischera w 1936 roku);
– obrazy stacji Drogi Krzyżowej z 1883 roku:
– rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego (barokowo-ludowa, XVIII-XIX w.);
– organy zbudowane w 1898 roku;
– dzwony: późnogotycki, odlany w 1536 roku, dwa odlane w 1957 r. oraz sygnaturka – według zapisów kroniki, z 1340 roku.

Stanisław Wcisło

 

Prymicyjny obrazek księdza Stanisława Smagi (z archiwum KOLEKCJI PRYWATNEJ TYMBARK). Niezwykła symbolika – Kresowa Pani w gościnie w Tymbarku. Rok 1955 – to czas, kiedy ksiądz Kazimierz Filipiak po raz kolejny powraca do nas, do Tymbarku,  z Cudownym Obrazem „Matki Bożej Łaskawej ze Stanisławowa”. (O niezwykłej postaci ks.Kazimierza Filipiaka, pochodzącego z Tymbarku,  jest kilka artykułów na portalu Tymbark.in. Już jako ksiądz w  Tymbarku był również w latach 1946 – 1948 oraz 1958/1959).

niedzielne popołudnie

foto: M.CH.

 

Ta niedziela jest Dniem Solidarności z Kościołem Prześladowanym. Z tej okazji zbierane są ofiary do puszek. Misjom można pomagać przez cały rok, włączać się w różne inicjatywy np. w tą co Kuqe 2115 

Fragment książki „Solidarność na ziemi limanowskiej Anny  Siwik i Tomasza Biedronia 

Rozdział 4. Stan wojenny (1981–1983)
4.6. Kolportaż wydawnictw konspiracyjnych, grupy samokształceniowe, akcje ulotkowe

…..

Władze o tych zebraniach wiedziały, gdyż od pewnego czasu do funkcjonariuszy KM MO w Limanowej docierały sygnały o organizowanych spotkaniach działaczy „Solidarności” w prywatnych domach, budynkach parafialnych, a nawet w zakładach pracy.
Wkrótce po wprowadzeniu stanu wojennego Jan Plata wraz z Mieczysławem Wawrzyniakiem, Anną Kapturkiewicz i Adamem Sołtysem rozpoczęli na terenie Tymbarku działalność konspiracyjną. Zdobywali papier dla wydawnictw podziemnych, rozprowadzali pisma, rozrzucali ulotki, organizowali w domu parafialnym odczyty z teologii, literatury, filozofii, historii prowadzone przez nauczycieli historii: Krzysztofa Pająka i Mariana Sopatę. W zakładach owocarskich działała odrębna grupa organizująca zbiórki pieniężne i kolportaż. Zebrane pieniądze przesyłano następnie do Krakowa. Ulotki  z okazji zlotu na Chyszówkach 11 listopada czy śmierci księdza Jerzego Popiełuszki Jan Plata drukował nocą w internacie w Tymbarku.

Stałe kontakty z przedstawicielami opozycji w Krakowie utrzymywał też były działacz NSZZ RI „Solidarność” w Tymbarku, przewodniczący ZG, wspomniany już Jan Ubik. Kontaktował się ze Zbigniewem Fijakiem z UJ zajmującym się drukiem i kolportażem wydawnictw konspiracyjnych, z członkami Komitetu Opieki nad Kopcem J. Piłsudskiego Krystianem Waksmundzkim i Witoldem Tukałłą, z Zygmuntem Łenykiem, Władysławem Mikiną, Władysławem Hardkiem, Mieczysławem Królem, Witoldem Kulą z KPN, byłym przewodniczącym NSZZ „Solidarność” w Transbudzie Kraków Witoldem Kudelą oraz członkiem Duszpasterstwa Hutników w Nowej Hucie Władysławem Mrowcem.

W Krakowie Ubik pozyskiwał ulotki, afisze i podziemne wydawnictwa kolportowane następnie na terenie Tymbarku.

W 1982 roku podjął próbę zorganizowania Społecznego Komitetu Obchodów Pamięci Narodowej w Tymbarku, którego celem było wmurowanie tablicy pamiątkowej w rynku poświęconej ofiarom Katynia oraz doprowadzenie do porządku miejscowego cmentarza z okresu drugiej wojny światowej, na którego powstanie ani władze gminne, ani wojewódzkie nie wyraziły zgody. Uroczystość wmurowania tablicy ku czci ofiar Katynia miała się odbyć 24 kwietnia 1983 roku w Tymbarku.
SB nie dopuściła do wmurowania tablicy, a zaproszona na wspomnianą uroczystość delegacja podziemnej „Solidarności” z Gorlic w składzie: Stanisław Jarka, Wojciech Mucha i Roman Stawiarski wzięła udział w mszy w intencji pomordowanych na Wschodzie. Dwa dni przed planowaną uroczystością przeprowadzono rewizje w domach Jana Mielnickiego i Jana Ubika, którzy zostali zatrzymani decyzją prokuratora rejonowego w Limanowej. Znaleziono u nich „po kilkadziesiąt egzemplarzy antypaństwowej literatury”. Zatrzymano również Jana Platę, Stefana Pażuchę i Jana Duchnika podejrzanych o udział w „nielegalnej inicjatywie” wmurowania tablicy i kolportaż nielegalnych wydawnictw. Przeprowadzono rozmowę ostrzegawczą z proboszczem parafii w Tymbarku ks. Teofilem Świątkiem.

W Tymbarku u Jana Ubika bywał Władysław Hardek, były członek TKK i przewodniczący RKW Małopolska „Solidarność”. Ludzie konspiracji krakowskiej najczęściej przyjeżdżali w soboty i niedziele, odbywając spotkania z przedstawicielami środowiska niezależnego, do którego należeli m.in. były członek ZW NSZZ RI „Solidarność” w Nowym Sączu Roland Mielnicki, jego brat Jan, Józef Wilczek, Stanisław Pachowicz, Aleksander Kapturkiewicz, Jan Wątroba i Mieczysław Wawrzyniak.

Inspektor SB RUSW w Limanowej mł. chor. Andrzej Sroczyński raportował, że w Tymbarku za sprawą Ubika miał działać nielegalnie Klub Inteligencji Katolickiej, co jednak nie odpowiadało prawdzie. Spotkania miały się odbywać w kościele i na plebanii. Jan Ubik wraz Aleksandrem Kapturkiewiczem często wyjeżdżali do Nowego Targu, Rabki i Zakopanego, gdzie według SB kontaktowali się ze środowiskami opozycyjnymi. Wspólnie z działaczami KPN spotykali się na zlotach organizowanych na przełęczy Chyszówki, dokąd przybywali działacze KPN z Radomia, Kielc i Bielska-Białej.

..

zdjęcie: Zbigniew Kurek 

zdjęcie: IWS

zdjęcie nadesłane