Author: Irena Wilczek Sowa

Było kilka rodzajów praw miejskich: lubeckie, średzkie, chełmińskie, magdeburskie obejmowało swą ochroną miasta i wsie, np. Jakubowice w dolinie rzeki Łososiny. Narodziły się wówczas organa przedstawicielskie nowych gmin, co zapoczątkowało istnienie samorządów terytorialnych. Dotychczasowe zwyczajowe prawo polskie, np. średzkie, nie zaspokajało bowiem nowych potrzeb, bo oparte było na niedokładnych miarach czasu i powierzchni, nie znało instytucji kredytu i spółek. Nowy porządek gospodarczy wymagał odmiennych umiejętności produkcji towarowej i prowadzenia handlu, w którym główną rolę grał pieniądz. Posiadali go przede wszystkim przybysze z Zachodu. Pierwsze nadania praw miejskich związane są z kolonizacją nowych terenów w XIII wieku. Prawo miejskie zastąpiło dawny immunitet udzielony przez władcę właścicielowi ziemi.
Prawa miejskie nadawał władca na wniosek pana feudalnego. Obejmowały one:
prawo targowe, prawo składu, prawo mili (ograniczające konkurencję w handlu i rzemiośle), pozwolenie na swobodne uprawianie rzemiosła oraz prawo sądowe i wynikające z niego „prawo miecza”. Nielicznym miastom nadano prawo wznoszenia murów. Niekiedy mieszczanie uzyskiwali przywilej zwalniający ich od płacenia ceł na obszarze całego kraju. Kazimierz Wielki powołał w 1356 roku na zamku krakowskim Sąd Wyższy Prawa Niemieckiego, rozstrzygający na miejscu
kwestie sporne miast królewskich bez odwoływania się do dalekiego Magdeburga. W 1364 r. król ufundował Akademię, która miała sprostać zapotrzebowaniu kancelarii na wykształconych prawników. Miasta, którym nadał prawa miejskie król Kazimierz, takie jak Tymbark, Kazimierz, Grybów miały w herbie inicjał jego imienia z królewską koroną. Uzyskanie praw miejskich często niewiele zmieniło, bo w dalszym ciągu małe miasta było nimi tylko z nazwy, np. mieszkańcy niektórych miast w XVII wieku musieli odrabiać pańszczyznę i jeszcze niedawno zajmowali się uprawą roli i hodowlą. Osada pozbawiona możliwości rozwoju mogła w dalszym ciągu uprawiać kurczące się łany ziemi przydzielone jeszcze przez właściciela, a główną formą działalności jej mieszkańców była uprawa ziemi.
Inne miejscowości, jak Szymbark, lokowany przed 1388 rokiem czy też Szczyrzyc, który uzyskał prawa miejskie w 1416 roku, nie zdołały wprowadzić w życie praw miejskich; nie brak wiosek, które były miastami. W 1934 r. większość z nich traciła prawa miejskie. Historia obeszła się z nimi po macoszemu, zostawiając tylko ślady ich miejskiej przeszłości: rynki, fary, ratusze, wodociągi, studnie, kamienice oraz nazwy miejsc, np. Miejski Las i Zamieście k. Tymbarku.