70.rocznica śmierci ks.Andrzeja Bogacza – proboszcza Parafii Tymbark
Ksiądz Andrzej Bogacz był proboszczem i dziekanem Parafii Tymbark od 1934 do 1952. Jego zasługą m.in. było odnowienie wnętrza tymbarskiego kościoła.
Poniżej kilka cytatów, opisujących wydarzenia z życia księdza Andrzeja Bogacza.
- Z artykułu „UROCZYSTOŚCI ŻAŁOBNE PO ŚMIERCI JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W MSZANIE DOLNEJ I TYMBARKU” Roberta Kowalskiego:
„We wtorek 14 maja 1935 r. o godz. 20-tej odbyło się w Świetlicy Oddziału (IWS – Związku Strzeleckiego) zebranie zarządów organizacji społecznych działających w Tymbarku oraz przedstawicieli miejscowych urzędów z wójtem gminy Władysławem Kucem na czele. Spotkanie na wniosek Wójta rozpoczęło się do uczczenia 2 minutową ciszą pamięć Zmarłego „Wodza Narodu”. Następnie głos zabrał Kdt. Oddziału Kazimierz Wnorowski, przedstawiając zebranym projekt programu uroczystości żałobnych, jakie miałaby się odbyć w najbliższych dniach w Tymbarku. Po krótkiej dyskusji został on jednogłośnie zatwierdzony. Na zakończenie spotkania zebrani zredagowali, przyjęli treść i wysłali telegram na ręce Pana Starosty Powiatowego w Limanowej, zawierający wyrazy głębokiego żalu z powodu śmierci –„Wodza Narodu”.
We czwartek 16 maja 1935 r. po godzinie 9-tej rano odprawiono uroczystą mszę świętą żałobną za spokój duszy Wodza Narodu. W Kronice możemy znaleźć szczegółowy opis dekoracji jakie w kościele zostały przygotowane na tę okoliczność: „(…) Ustawiono symboliczny katafalk z trumną okrytą chorągwią Narodową, w głowach trumny umieszczono portret Zmarłego. Katafalk otoczony świerkami i kwieciem – dookoła płonęły świece. Straż honorową pełnią strzelcy i straż pożarna. W świetle świec błyszczą bagnety – strzelców, na trumnę padają promienie słońca … nastrój w kościele podniosły… uroczysty. Za trumną … prezydia organizacji społecznych i przedstawiciele władz miejscowych …. ludność stoi i nie zajmują miejsca w ławach.”
W równie ekspresyjny sposób kronikarz opisał przebieg nabożeństwa w jakim uczestniczyli mieszkańcy Tymbarku. „(…)Dzwonek – to ks. prof. Bogacz Andrzej wychodzi z mszą świętą. Na chórze odzywają się głosy dziatwy szkolnej – która w ten sposób śle modły do Wiekuistego … za spokój Duszy – Ukochanego Dziadka … modli się i dziękuję Mu raz jeszcze, że dozwolił im modlić się po polsku … uczyć się po polsku w polskiej szkole w Wolnej i Niepodległej Ojczyźnie …. którą odrodził z niewoli mocą swego Ducha i Nieśmiertelnego Czynu. Lud zamarł w modlitwie na twarzach widać skupienie. Odzywa się dzwon … a za nim syreny tartaczne … to podniesienie. Msza dobiega końca … ks. Bogacz przechodzi przed katafalkiem i rozpoczyna modły przy trumnie: <<Wodzu – dlaczego odszedłeś od nas. Dla czego osierociłeś nas>>. I głos księdza << Za duszę ś.p. Wodza Narodu, Twórcy Legionów, Budowniczego Mocarstwowej Polski, módlmy się>> I lud, którego serce pełne bólu po stracie Wodza – płacze przyklękła i modli się <<Ojcze nasz, który jesteś w niebie … zmiłuj się nad nami osieroconymi daj nam hartu Ducha – Jego … daj nam wytrwałości daj nam Boże Wiekuisty możność dalszego realizowania Jego wskazań w żarliwym wysiłku>> a ból – ostry godzi w serca …. Skrzywione w płaczu usta z trudem wymawiają słowa modlitwy. Lud modli się do Boga o spokój Duszy Wodza i skarży się na Jego straszny wyrok.”
Po nabożeństwie kościół opustoszał a dalsze uroczystości przeniosły się na tymbarski rynek, gdzie Kdt. Wnorowski, głosem przerywającym od płaczu – czyta orędzie Pana Prezydenta do Narodu. Po tym akcie oraz 2 minutowym skupieniu i ciszy, uczestnicy uroczystości rozeszli się do swych domów i pracy codziennej – by właśnie tą pracą czcić pamięć Wodza.”
2) Z Kroniki Parafialnej*
W okresie pełnienia obowiązków administratora ks.Anndrzej Bogacz 28 lipca 1935 zorganizował uroczystość poświęcenia nowego dzwonu kościelnego. Aktu poświęcenia dokonał ks. dziekan Antoni Gawroński ze Skrzydlnej. Dzwon ten otrzymał imię św. Józefa. Napis na obwodzie: W 1900-lecie śmierci Jezusa Chrystusa i Odkupiciela świata, za duszpasterstwa ks. Józefa Szewczyka + 31.V.1935 i administratora parafii ks. Andrzeja Bogacza – dzwon ten ufundowali parafianie Tymbarku 1935 r.
3) Z Kroniki Parafialnej*
„Dopiero następca księdza Szewczyka, nowy proboszcz – ks. Andrzej Bogacz – doprowadził do uroczystego oddania i poświęcenia obiektu, o czym dowiadujemy się z Kroniki Parafialnej: „Dnia 25 lipca (1937 r.) po południu ks. Biskup poświęcił wybudowany „Dom Parafialny” pod wezwaniem: „Bogu na chwałę. Parafji na pożytek”. Dom ten powstał z inicjatywy śp. proboszcza Józefa Szewczyka, dzięki ofiarności wielkiej miejscowej dziedziczki i kolatorki pani Zofii Turskiej oraz dzięki wydatnej i ofiarnej pomocy parafian”
4) z informacji o kapliczce „U Aniołka” zebranej przez uczniów Szkoły w Zawadce w maju 2016 roku:
” W październiku tego roku aniołek będzie miał siedemdziesiąt lat. Rzeźba poświęcona w 1939 przez proboszcza Tymbarku Andrzeja Bogacza wydaje się być dzisiaj zapomniana”.
5) Z książeczki „Matka” księdza Władysława Pachowicza:
„W poniedziałek 4 września (1939) przybył do Tymbarku oddział wojska polskiego dowodzony przez majora Bolestawa Miłka, złożony z drugiego batalionu1 pułku strzelców podhalańskich i jednego batalionu z drugiej brygady górskiej (Władysław Steblik – Armia “Kraków” 1939 Warszawa 1989, wyd. II, str. 213, przypis 27.) Wojsko to okopało się na górze Paproć 645 m wysokiej górującej nad Tymbarkiem od strony wschodniej i nad gościńcem z Dobrej w Kierunku Limanowej i Nowego Sącza. Zaryglowano także gościniec nad Tymbarkiem stawiając na nim silną zaporę przeciw pojazdom nieprzyjacielskim. Zanosiło się na krwawe starcie z wojskami niemieckimi, w czasie którego uległyby niechybnemu zniszczeniu wszystkie domy w Tymbarku i najbliższej okolicy. W obliczu tego zagrożenia mieszkańcy Tymbarku z ks, dziekanem Andrzejem Bogaczem i wikarym ks. Czesławem Jareckim usunęli się z plebanii na północ na górę Zęzów (wys. 705 m.) i ze szczytu tzw. “Kaczej Góry” – niższej odnogi góry Zezów ukryci na skraju lasu z niepokojem obserwowali dalszy rozwój wypadków. W tych krytycznych chwilach znaleźli oni oparcie i gościnę w naszym domu rodzinnym, znajdującym się na zboczu tej góry od strony północnej. Tymczasem w nocy z 4/5 września czyli z poniedziałku na wtorek wojsko polskie ściągnięte zostało z Tymbarku do obrony Nowego Sącza. Już po wycofaniu się wojska polskiego we wtorek 5 września przyszedł telefoniczny rozkaz z Limanowej, by leżące na gościńcu i tamujące przejazd topole usunąć z drogi, bo będzie tam przejeżdżać wojsko polskie. Okazało się później, że był to rozkaz nadany przez szpiegów, po to by ułatwić przejazd wojskom niemieckim, zbliżającym się od strony Dobrej. 5 września 1939 r. “we wtorek godzina 1/2 do jedenastej przed południem – jak zapisał ks. Bogacz w Kronice Parafialnej (Liber Memorabilium .. t. II, rok 1939, bez strony)-wojska niemieckie weszły do Tymbarku. Przez 24 godziny… jechali bez przerwy Niemcy. Wśród tutejszej ludności powstał wielki popłoch. Wielu mieszkańców opuściło swoje domy i uchodziło przeważnie w stronę gór (czyli na Zezów) i w stronę Piekiełka”, czytamy w tej Kronice. Na Zamęściu kazali Niemcy rozebrać zaporę, zbudowana na drodze w stronę Słopnic i druga nad Tymbarkiem i do pracy wyznaczyli pięciu mężczyzn spośród tych, którzy przypadkowo znaleźli się przy zaporze obserwując wojsko niemieckie. Jeszcze wtedy nie obawiali się Niemców. O tym, że nie uczynią nic złego, przekonywali przecież sami ojcowie wspominając wspólną walkę z czasów I wojny światowej. Tymczasem po rozebraniu zapór Niemcy poprowadzili tych pięciu zatrzymanych Polaków gościńcem w stronę Dobrej. Tylko jeden z nich, mianowicie Jakub Kordeczka z Zamieścia
zdołał mimo strzałów oddanych w jego kierunku uciec. Pozostali czterej zostali rozstrzelani na gościńcu w dniu 5 września. Byli to: Jan Chlipała lat 42, Józef Chlipała lat 43, Jan Palka lat 61 – mieszkańcy Zamieści i ojcowie rodzin. Pogrzeb tych trzech pomordowanych Polaków odbył się w Tymbarku dnia 9 września (Liber Mort. Zamieście – Góry, str. 93, nr 10, 11, 12). Czwartym był Tomasz Niezabitowski lat 31 mieszkaniec Słopnic. Jego pogrzeb odbył się w Słopnicach 10 września (Liber Mort. t. VIII, str. 98, nr 29). Na miejscu ich śmierci, na wysokiej skarpie po lewej stronie gościńca, naprzeciw Tymbarku znajduje się pomnik ku czci poległych. Jest to wysoka kolumna z krzyżem na górze i napisem pod nim tej treści: Tu zginąli śmiercią bohaterską od najeźdźców hitlerowskich w dniu 5.9.1939 r. Chlipała Jan lat 42 zam. w Zamieściu, Chlipała Józef lat 43 zam. w Zamieściu, Goryczka Stanisław lat 26 zam, w Stopnicach, Niezabitowski Tomasz lat 31 zam. w Słopnicach. Cześć ich Pamięci.
Na tablicy tego pomnika, postawionego znacznie później, zamiast Jana Palki umieszczono pomyłkowo nazwisko Stanisława Goryczki ze Słopnic.
Śmierć niewinna czterech Polaków była tylko przygrywką do nieludzkich metod, stosowanych później z całym okrucieństwem przez Niemców w Polsce, by zastraszyć ludność polską, nie spodziewająca się takiego postepowania od tych, którzy na swoich pasach żołnierskich nosili napis: “Gott mit uns” – Bóg z nami.
Tymczasem moja Mama proszona przez ks. dziekana Andrzeja Bogacza wybrała się po południu tego pamiętnego dnia na plebanię, gdzie przebywał ktoś ze służby plebańskiej, by dowiedzieć się, co się tam dzieje, czy Niemcy nie zrobili jakiejś szkody w kościele i na plebanii i by zabrać z plebanii puszkę do przechowywania Najśw. Sakramentu dla ukrycia jej w naszym domu. Zadanie to wykonała Mama szczęśliwie, a puszka, zamurowana w naszym domu, przetrwała czasy wojenne. W późniejszym nieco czasie, w okresie wzmożonych rewizji i aresztowań, ks. dziekan wręczył mojej Mamie do schowania rękopisy swoich kazań patriotycznych, głoszonych przez niego przed wojną w Bochni. (Ks. Andrzej Bogacz, w tym czasie katecheta gimnazjalny w Bochni, uważany był wtedy za najlepszego kaznodzieje w tym mieście. Por. Currenda, 1959 r. nr 3-4. s. 196). Kazania te jednak nie przetrwały wojny, gdyż na wyraźne polecenie ks. dziekana, obawiającego się widocznie wsypy, musiała je później spalić.”
6) z Kroniki Parafialnej*
Kaplica cmentarna w Tymbarku powstała podobno w głowie śp. ks. Andrzeja Bogacza, który nie mógł patrzeć na starą drewnianą kostnicę, stojącą tuż przy wejściu na cmentarz od strony ulicy. Budowa ruszyła już po Jego śmierci w 1953, a zakończona przez ks.Teofila Swiątka w 1957 roku.
Ksiądz proboszcz Andrzej Bogacz zmarł 19. marca 1952, w dniu święta św.Józefa – patrona dzwonu, który został zamontowany w okresie pełnienia przez Niego funkcji proboszcza. Jest pochowany w kaplicy cmentarnej, której był inicjatorem powstania.
Dzisiaj mija 70.rocznia Jego śmierci.
IWS
* cytuję za Stanisławem Wcisło
