Tero momy kapke casu nim zacniem nastympnom robote f polu, a ze zboze zasione, a ze zboze to chlyb, to moze napiem pora słof ło tym chlebie. Fpod mi do rynki taki piykny wiersycek Włądysława Bełzy i pozwolem se go zamieścić,
ABECADŁO O CHLEBIE
Chleba chcę, lecz wiedzieć mi się godzi
Z czego też ten chleb się rodzi?
Naprzód siew, rolnik orze ziemię czarną
I pod skibę rzuca ziarno.
Ziarno w lot zakiełkuje w ziemi łonie
I kłos buja na zagonie.
Gdy już cel osiągnięty gospodarza,
Zboże wiozą do młynarza.
Każde źdźbło za obrotem kół kamienia
W białą mąkę się zamienia.
To już kres z młyna piekarz mąkę bierze
na zacier rzuca w dzieże.
I co tchu w piec ogromny wkłada ciasto
By chleb miały wieś i miasto.
I chleb wnet gotowy jest.
Patrzcie ilu rąk potrzeba, aby mieć kawałek chleba.
Wiycie chłop barz piyknie to łopisoł, ino tak nowoceśnie, a jo Wom łopisem jak to beło downi. A beło to tak: zeby mozno beło włozyć do gymby tom pajde chleba cza sie beło nojpiyrf urobić, jak to godali , po same łokcie.
kaj te casy ke jak spot kawołek chleba na klepisko to sie go duskom podnosiuło i całowało, a niebozycka Kospszycka zafse tublikowała “SANUJCIE DZIECI CHLEBA, ABYŚCIE KIEJ SUCHE SKORKI NIE SUKALI”. tego sie nigdy nie zapomino, to sie pamiyto as do śmierci, to sie i poftorzo sfojim dzieciom i wnukom, bo chlyb to dar bozy, i cza go sanować, a dzisiok? kłozdy idzie do sklepu, łobziyro , łoglondo, maco, dotyko, kłopyrto, wybrzydzo, a to pszepiecony, a to nie dopieconu, a to blady , a to chemicny, a to za śfiyzy, a to za stary, i jak tu Boze nie łocipiejes? Syćkim tym co tak grymasom, radzem coby poszli do jakigo gazdy co jesce kłosom siece zboze, wionze je f snopki, stawio mondle, i se trocha porobiuł,to sie mu łocy ftej łotforzom i chlyb bee lepismakowoł. no ale kaj takik dziś znojdzies, cheba f skansynie, jak jesce bee umioł kto czymać kłosisko f gorści ,bo ło poklepaniu kosy, coby diabła f niom nie wegnać to nie fspomne. Dzisio jeno cyrwone, zielone cy zołte masyny po polak, ros pszejedzie i jus zboze we workak. nie bydem łopisywoł zbiorek, choć wyzy kapke zem fspomnioł, momy godać ło pieconiu chleba, no to godejmy.
jak jus sie umełło f zarnofce zbozo, a beło to pszewaznie zyto, casami sorzyca –lo nie ftajemniconyk sioło sie f jesioni dwie cości zyta wymiysano s jednom cościom pszonicy,cyli tako miysanka– a u prymniejsyk gazdof to beła mielono sama pszonica, to sie pszesiywało na drobniuśkim pszetaku, cyli sicie, coby łodleciały jakie plowy , cy resztki słomy. Jes piontek wiecor, wiync gaździno pszynosiuła ze spizarni dziyzo, s zocynom, lebo pociostkom – cyli resztkom ciasta s poprzenniego pieconio, łoskrobało sie dziyzo i zrobiuło takom małom kulke wielkości jojka i siedziało to na dnie. przynosiuło sie tys mniejsom dziyske, lebo ćfierć, roznie nazywali- s mołkom i tako dubano sufelka no ji niecka, co sie f nij chlyb wyrobiało.
Jak jus to pociostko namocyło f ciepły włodzie to sie zamociuło s mołkom i łokrywało jakom grubom derom lebo kłozuchom starym dostawiało do rana, a rano?
Rano, raniusionko, zocyna zrobiuła sie kfaśno, to ji gaździno dosypywała soli, potym mołki i wyrobiała właściwe ciasto, a potym podzieliuła na sześ lebo dwanoście kawołkof zalezy jaki duzy beł piec chlebowy f ktorym sie jus poliuło drzewo pszyniesione tydzioj lebo dwa fceśni , zaros po wyjonciu upieconygo chleba – były to takie dugie scypy nawet dochodziyły do metra dugości, coby porzonnie cały piec f środku nagrzoć. S tyk kawołkof ciasta nieciuła f niecce bochny chleba, nieciuła tyltała tulała, a potym fkładała do słomiana łopołki i jak jus syćkie wynieciuła to łokrywała biołom łoktusom coby mogło spokojnie wyrosło, a f miyndzy casie wrzuciuła do pieca, cosik na co sie cekało s utynskniyniem,to beł: “PODPŁOMYK”; fkładały go gaździny do pieca kiej jus sie syćko drewno spoliuło, dostały jeno łosżazone wogle, podpłomyk musioł sie piyknie upic f łokreślonym casie jak by fceśni to cza beło kapko pocekać coby piec pszestygnoł, a jak beł niedopicony to cza beło jesce f piecu lepi napolić. Ej wiycie beł łon dopiyro dobry ,a jak jesce posypany beł cukrom lebo zaciognoity syrom, lebo ślifkowym powidłom,ej jak to smakowało, a jesce do tygo zimne mlyko ze stydni wyciogniote, wiycie as sie tero łza f łoku kroci i ślina cieknie.
No jak jus my podpłomyk “zjedli” to gaździno cioskom wygarnywała reśtki wogli s popiołom, pomietłom łomietła cały pies, wymietłą syćki polioł, i zacyła na łopacie fkładać chlyb, co lepse to jesce umiały fsunońć chlyb na kapuścianyk liściak. Chlyb pszed fsuniociom był pomazany wodom,zrobiono beła na śrotku palcom dziora coby gazy uchodziuły, coby chleba nie łozdarło, zrobiony beł zna krzyza i do pieca.
Piyk sie, tak pomalućku, f chałupie coros bardzi woniało, a jak jus beł upiecony to gaździno wyjmowała s pieca, pomazała po wiyrzchu ciepłom wodom coby sie zaszkliuł,postykała palcami po spodzie,posuchała jak zadudnioł,co znacyło ze chlyb piyknie sie upiyk. No ji zacynało sie kto piyrsy bee mioł łobrobek, cyli piyrsom pajde chleba co sie łodkrowało po zrobioniu nozom znaku krzyza, na spodni stronie.
A dziś, jak jus pisołk wyzy ło chlebie tea wiymy, ze cza go do pyska włozyć, i jesce ponarzykać, poglyndzić, a pszecio do nie downa, nie zmarnowała sie zonno kromka chleba, bo jak beł jus starsy, to sie go rano udrobiuło do goroncygo mlyka i zjadło ze smakom, lebo ususyło i wołkom do wołkowanio ciasta, gnietło i dodawało sie do zup zamias zosmozki, bełą tys robiono wodzianka, to beł taki suchy chlyb krusony, zalywany gorocom wodom kaj beła zasmazone cebula, cosnek no ji jakie zielne przyprawy,zalezy co kto, lubioł i co kto mioł f chałupie.
A dzisiok jak pisołek chlyb nimo posanowanio, spannie kromka na klepisko to jazda s nim do chasioka, bo mozno by sie “beło łotruć”, kto s Wos dzisiok pocałuje tom kromke chleba, mało jes takik, a wiycie locego?
nie wiycie? to Wom powiom:
bo ton dzisiejsy chlyb jus tak nie smakuje jak ton kiejsiejsy, bno sie go samymu nie zrobiuło , nie upiekło, niestety tako jes prowda.
hej stary gazda
