Przyroda

Miejska Góra (716 m) – góra wznosząca się ponad miastem Limanowa w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim. Wraz z sąsiednią Łysą Górą, od której oddzielona jest płytką przełęczą, wchodzi w skład Pasma Łososińskiego w Beskidzie Wyspowym. Obie góry należą do jego bocznego grzbietu odbiegającego z Sałasza Zachodniego^[1]. Bardziej strome i porosnięte lasem północne stoki Miejskiej Góry opadają do doliny potoku Skrudlak, południowe do doliny Mordarki, natomiast zachodnie – Sowlinki. Południowe i zachodnie stoki w dolnej części zajęte są przez zabudowania Limanowej i pola uprawne, znajdują się na nich też duże, dochodzące aż do szczytu i dawniej uprawiane, a obecnie zarastające tereny. Duży obszar w rejonie szczytu jest bezleśny, znajdują się na nim łąki i pojedyncze zabudowania^[2]. Dzięki temu z wierzchołka rozciąga się szeroka panorama widokowa.

Na szczycie Miejskiej Góry znajduje się wysoki krzyż, zwany Krzyżem Jubileuszowym. Został zbudowany w latach 1997–1999 z inicjatywy komitetu społecznego, kierowanego przez Ryszarda Kulmę. Krzyż ma wysokość 37 metrów, rozpiętość ramion 13 m, a w momencie wybudowania był największym krzyżem w Polsce. Jego konstrukcja jest dwuczęściowa. Dolna część, wsparta na czterech nogach-podporach, ma wysokość 9 m, jest żelbetowa, a w połowie jej wysokości znajduje się kolisty taras widokowy. Górna część to stalowa konstrukcja kratownicowa o wysokości 28 m. Cała konstrukcja ma masę 350 ton. Projektantem krzyża był limanowski architekt Leszek Pilawski^[3].

Poświęcenia krzyża, wzniesionego dla uczczenia 2000-lecia chrześcijaństwa, dokonał ówczesny biskup tarnowski Wiktor Skworc. Pod tarasem znajduje się kapliczka z kopią figury Matki Boskiej Bolesnej z limanowskiej bazyliki^[3].

Z tarasu widokowego roztacza się dookolna panorama, obejmująca Beskid Wyspowy, Beskid Sądecki, Gorce, a przy dobrej widoczności również Tatry. Po przejściu od krzyża kilkaset metrów szlakiem w północno-wschodnim kierunku otwiera się druga panorama widokowa na zachodnią i północną część Beskidu Wyspowego niewidoczną spod krzyża – w tamtym punkcie zasłaniają ją drzewa. Krzyż pomalowany jest białą, odblaskową farbą, a po zmroku oświetlony czterema reflektorami. Dzięki temu góra jest rozpoznawalna z dużych odległości również nocą^[4].

Na szczyt Miejskiej Góry prowadzą szlaki turystyczne. Obok krzyża znajdują się ławki i tablica z opisem panoramy widokowej, w sezonie letnim czynny jest bufet.

Szlaki turystyki pieszej

 Limanowa – Miejska Góra – Sałasz – Jaworz. Szlak rozpoczyna się obok dworca PKS i początkowo prowadzi ul. Leśną pod las. Czas przejścia: 3:10 h, suma podejść 670 m^[1].

 odchodzący pod lasem Miejskiej Góry od niebieskiego szlaku żółty szlak przez Łysą Górę i szczyt Miejskiej Góry. Zatacza on pętlę i inną drogą powraca do tego samego miejsca pod lasem^[1].

Pętla Miejska Góra – Łysa Góra

Miejska Góra – Miejska Góra

 3.5 km

 1:45 h

Sokola Perć, Zamkowa Góra i Trzy Korony, czyli pętelka z Krościenka.  Dzisiejszą wędrówkę z cyklu ,,Podróże z plecakiem „rozpoczynamy w Krościenku, przepięknej turystycznej i uzdrowiskowej miejscowości w dolinie Dunajca. Stąd wychodzą szlaki turystyczne w trzy górskie pasma : Pieniny, Beskid Sądecki i Gorce; przez dwa ostatnie przebiega Główny Szlak Beskidzki. Swoją wędrówkę rozpoczynamy zielonym szlakiem z centrum, następnie ulicą Św.Kingi dochodzimy do ostatnich zabudowań . Odtąd droga prowadzi wzdłuż Dunajca. Jest pięknie. Po prawe stronie zatrzymujemy się się przed białą kapliczką, zaglądamy do środka, tam znajduje się figurka Św. Kingi, a na bocznych ścianach umieszczone są napisy:

po lewej :KUNEGUNDO ŚWIENTA HIEGDYS POLSKA KROLOWA BŁAGAMY CIĘ TU W KRAJU TWA RODZINNA MOWA MY POLACY DÍS JESZCZE WIELKIEGO NARODU PATRZYMY ZA MŁODU NA KLESKI SWEJ OJCZYZNY NASZA ZIEMIA CO CHOWA Z NUG SIE USUWA I STRASZNIESZY I WIEKSZY CRUP SIE WYKOWA .

Na zewnątrz nad drzwiami znajduje się napis: Na chwalę Bożą Na pomyślność ludu, Na opamiętanie wrogów. Podobno przed wiekami Św Kinga uciekała z  sądeckiego klasztoru wraz z innymi siostrami przed Tatarami i w tym miejscu przekroczyła Dunajec. Tu nie spotkała życzliwości i gorzko zapłakała nad ludzką niewdzięcznością, głaz na który postawiła nogę zmiękł i utrwalił odcisk jej stopy a teraz w tym miejscu stoi ta bardzo stara kapliczka. Obecnie Św. Kinga jest patronką Krościenka i jest przede wszystkim patronką pięknych Pienin. Nieco dalej znajduje się kolejna kapliczka wykuta w białej skale, poświęcona Matce Bożej; na metalowej tabliczce czytamy „Matko Najświętsza Pienińska ! Wędrujących wspieraj Płynących ochraniaj Błądzących zawracaj Wątpiących oświecaj Modlących umacniaj”.

Niedługo dochodzimy do szlakowskazu „Sokolica 45 min.” Teraz będzie cały czas pod górkę, trzeba pokonać ponad 400 m przewyższenia w większości po …schodach:). Poniżej przełęczy Sosnów, po lewej stronie, naszą uwagę przykuwają wychodnie skalne porośnięte zielonym mchem, sceneria podobna jak przy Złotopieńskiej Dziurze, toteż bez trudu, bez mapy, która się „zawiesiła”, a „abonent poza zasięgiem” , odnajdujemy jaskinię. Krótki odpoczynek na przełęczy Sosnów i ruszamy na Sokolicę. Jest pusto. Kasa biletowa na oścież otwarta. Przybijamy pieczątkę w książeczce PTTK i ruszamy w górę.  Na każdy krok trzeba uważać . To co zastajemy na szczycie przechodzi nasze najśmielsze oczekiwania. Przejrzystość powietrza, o jakiej można tylko pomarzyć i te marzenia właśnie się spełniają. Tatry Wysokie w śnieżnej nieskazitelnej szacie zapierają dech .W dole Przechodni Wierch ,wokół którego Dunajec zmienia bieg prawie o 180°. Oczywiście jest i symbol sosenka, która liczy sobie podobno 500 lat, a po prawej jej koleżanki rówieśniczki. Sokolica zawdzięcza swą nazwę sokołom, które na skalnych półkach zakładały gniazda. Ze Sokolicy podążamy za niebieskimi znakami aż do Bajków Groń. Jest to słynna Sokola Perć zwana też Percią Pienińską. Sokolą Perć utworzył w 1926 r. – poprzez połączenie istniejących wcześniej ścieżek i wytyczenie kilku odcinków graniowych – ks. Walenty Gadowski, twórca tatrzańskiej Orlej Perci. Pierwotnie też nazywano ją „Pienińską Orlą Percią”. Aktualna nazwa pojawiła się w druku w 1927 r.[2] Podobno istniała jeszcze przed wojną Skalna Perć wiodąca spod Przechodniego Wierchu pod Sokolicą, Pienińskim Potokiem na Górę Zamkową również wytyczona przez tegoż księdza. Ks. Gadowski jest również autorem Szlaku Dziesięciu Polan, gorczańskiego klasyku, czyli żółtego szlaku z Lubomierza przez Turbacz do Nowego Targu. Sokola Perć wiedzie skalistym grzbietem Pieninek, z Sokolicy na Bajków Groń, gdzie łączy się z żółtym szlakiem prowadzącym z Krościenka do Sromowiec Niżnych. Niektóre źródła do Sokolej Perci zaliczają również odcinek Szczawnica – Sokolica. Najwyższym punktem na trasie jest szczyt Czerteż (774 m), najniższym – Przełęcz Sosnów (650 m). Niektóre fragmenty są eksponowane, szczyty Czerteża i Sokolicy zabezpieczone są poręczami. Punkty widokowe, m.in.: Sokolica, Czerteż i Białe Skały – są to skaliste, urwiste szczyty, z których widoki obejmują Pieniński Przełom Dunajca, Pieniny Właściwe, Małe Pieniny oraz Tatry[2].(Wikipedia) Idąc Percią możemy w spokoju delektować się pięknem krajobrazu, przestrzenią, ciszą, takim podniebnym spacerkiem. Właściwie z Bajków Groń można już wracać do Krościenka, ale żal by było nie odwiedzić Pienińskiego Zamku; to ponad pół godziny drogi, trzeba żółtym szlakiem iść w górę do Polany Wyrobek,  a następnie w lewo za znakami koloru niebieskiego. Na ruiny zamku wychodzi się po stromych schodach. Po lewej stronie znajduje się kaplica z figurą Św.Kingi,  która wg legendy w Pienińskim Zamku znalazła schronienie uciekając przed Tatarami. Zamek robi wrażenie przede wszystkim świetnie ukrytej twierdzy, mistrzowsko wkomponowanej w skałę od północnych stoków wysokie i grube mury ciężko było wrogowi sforsować od południa zasłaniała go skalna grań .Tablica informuje, że na zamku stała kiedyś pustelnia, która spłonęła od uderzenia pioruna, a pustelnik, który tam mieszkał, to arcyciekawa postać, o której można znaleźć informacje w otchłaniach internetu. Z Zamku jest naprawdę niedaleko na kultowe Trzy Korony. No kiedy, jak nie teraz. Naszym zdaniem z Zamku Pienińskiego jest najpiękniejsza droga na ten szczyt, pod warunkiem, że mamy jeszcze siłę chodzić po…schodach Ale pomiędzy schodami w połowie drogi znajduje się przeurocza polana Kosarzyska. Tu możemy usiąść na ławkach posilić się, odpocząć, bo czekają nas następne ^^schody Przedostatnie .Trzy Korony są zdecydowanie najbardziej popularnym szczytem , pomimo , że jesteśmy poza sezonem , w piątek,  jest całkiem sporo turystów, ale na platformę wchodzimy bez kolejki, a w sezonie kolejki są nawet do budki. Widoki są wspaniałe. Ale trzeba schodzić, bo inni też chcą się napatrzeć. Schodzimy do przełęczy Szopka ( Chwała Bogu), (w samo sedno :))) i żółtym szlakiem wracamy do Krościenka. Dochodzimy do miejsca, z którego roztaczają się wspaniale widoki na Krościenko i Pasmo Radziejowej, ale tu niespodzianka. Naszym oczom ukazuje się krzyż, ogromny, chyba podświetlany nocą, dokładnie taki jak na Strajkowej albo na Baszcie nad Tylmanową. Krzyż stoi przy drzewie i dopiero jak liście opadły widać ,że koło krzyża zawsze schodziliśmy i go nie widzieliśmy schowanego za koroną drzewa, tylko widzieliśmy kapliczkę na drzewie. Trzeba było dopiero Wielkiego Piątku, żeby dostrzec też napis: „Nim pójdziesz dalej -„Tu” – podziękuj Bogu, że masz oczy”.

MS

Łopień ma rozległy i długi grzbiet przebiegający z południowego zachodu na północny wschód. W grzbiecie tym wyróżnia się trzy mało wybitne szczyty: zachodni (Łopień 961 m), środkowy (Łopień Środkowy, ok. 950 m) i wschodni Łopień Wschodni (805 m). Masyw Łopienia opływają dwie rzeki: Łososina i jej dopływ potok Chyszówka, oraz Słopniczanka i jej dopływ Czarna Rzeka. Ze stoków Łopienia spływają do nich liczne potoki, niektóre z nich mają własne nazwy (Głęboki Potok, Nok, Suchy Potok, Rybny Potok, Chochołowski Potok)^[2]. Na potokach tych znajdują się niewielkie wodospady^[1]. Najwyższy wierzchołek masywu Łopienia opada w południowo-wschodnim kierunku do wybitnej Przełęczy Rydza-Śmigłego (700 m), poprzez którą łączy się z masywem Mogielicy^[2].

Stoki Łopienia należą do sześciu miejscowości: Dobra, Podłopień, Tymbark, Słopnice, Chyszówki i Jurków. Przebiega przez niego granica między trzema gminami: Dobra, Tymbark i Słopnice^[2]. Dawniej dzielono też Łopień na Łopień Dobrski i Łopień Tymbarski^[1].

Polany Łopienia

Łopień jest niemal całkowicie porośnięty lasem. Dawniej jednak cały jego grzbiet od wierzchołka zachodniego po wschodni był jedną, ogromną halą, na której tętniło życie pasterskie. Stały na niej szałasy, po których obecnie nie ma już śladu^[3]. Po hali tej na grzbiecie pozostały jeszcze cztery polany: Cechówka, Jaworze, Myconiówka i Zawadówka, z których roztaczają się panoramy widokowe^[1]. Ponieważ jednak polany te znajdują się na płaskim grzbiecie, widoki z nich są częściowo ograniczone przez las^[2]. Najlepszy widok roztacza się z największej polany Jaworze i z niewielkiej polanki Widny Zrąbek po jej południowej stronie (nad Jurkowem). Na zachodnich zboczach jest polana Parkijówka, na której ukrywali się Żydzi podczas II wojny światowej^[1]. Na stokach Łopienia Środkowego jest niewielka polana Ogrody, w dolnej części stoków Łopienia istnieją też inne, nieznane turystom polany, np. Gładkie Łaziska^[2].

Skały i jaskinie

Łopień zbudowany jest z fliszu karpackiego. W jego masywie występują typowe dla Beskidów osuwiska, a także niewielkie wychodnie. Duże osuwisko, zwane Czartoryskiem znajduje się na północno-zachodnim stoku, na wysokości około 770 m n.p.m., tuż powyżej szlaku rowerowego. Inne duże osuwisko z gołoborzem znajduje się na stokach południowo-wschodnich, powyżej potoku Chyszówka. Niewielka wychodnia znajduje się na punkcie widokowym Widny Zrąbek na niewielkim wyrębie po zachodniej stronie polany Jaworze (nad Jurkowem). Jest też kilka innych zgrupowań wychodni: „Na Ostrysie”, „Na Wiśni”, „Wietrzne Skały”, „Zbójeckie Skały”^[1].

Łopień posiada największą wśród gór Beskidu Wyspowego liczbę jaskiń i schronów, głównie pochodzenia osuwiskowego. Na północnych stokach Łopienia jest ich kilkanaście, wśród nich Jaskinia Zbójecka w Łopieniu z labiryntem ciasnych korytarzy o długości około 433 m. Jest to największa jaskinia Beskidu Wyspowego i jedno z największych w Polsce stanowisk nietoperza podkowca małego. Jest prawnie chronionym pomnikiem przyrody. Ta jaskinia znana była już od dawna. Pozostałe zostały odkryte i zbadane dopiero po 1990 r. przez grotołazów z Klubu Grotołazów Limanowa i Speleoklubu Dębickiego (m.in. A. Kapturkiewicz, B. Bubula, B. Sułkowski, T. Mleczek). Największe z nich to: Czarci Dół (długość 125 m), Złotopieńska Dziura (długość 105 m), Za Studnią^[1].

Przyroda

W lasach Łopienia znajdują się dobrze zachowane drzewostany jodłowe, a niektóre z jodeł osiągają wysokość do 50 m. Na grzbiecie Łopienia Środkowego, po zachodniej stronie polany Cechówka znajduje się unikatowe torfowisko zwane „Bagnami Łopieńskimi”. Powstało ono na dnie dawnego rowu grzbietowego. Wraz z jaskiniami włączone zostało w obszar chroniony Natura 2000 pod nazwą Uroczysko Łopień^[1]. Rozległy i zalesiony Łopień jest siedliskiem licznych zwierząt. Spośród większych ssaków można spotkać tu m.in. jelenie, wilki, dziki i rysie^[4]. Na Łopieniu występują ważne dla Europy gatunki zwierząt (tzw. gatunki priorytetowe). Z ptaków są to: dzięcioł czarny, dzięcioł zielonosiwy, z nietoperzy nocek Bechsteina, nocek duży, nocek łydkowłosy, nocek orzęsiony, podkowiec mały, z płazów kumak górski i traszka karpacka^[5].

Legendy i ludowe opowieści

W miejscu zwanym Jeziorkami (na Bagnach Łopieńskich) podobno topiono w dawnych czasach samobójców (wówczas nie wolno ich było grzebać na poświęconym cmentarzu)^[3]. Z Łopieniem związane są liczne legendy i ludowe opowieści. Według jednej z nich wielkolud Łopień był małżonkiem Mogielicy^[6]. Inna legenda tłumaczy jego dawną nazwę Złotopień. Według tej legendy w dawnych czasach na Łopieniu, a szczególnie pagórku Ostrys, zbierał kamienie „nibydziad’ i wytapiał z nich złoto. Zdarza się, że i dzisiaj jeszcze krowa lub owca czasami kopytem odgrzebie bryłkę złota. Wśród starszych ludzi z okolic Łopienia częste są opowiadania o tym, że kogoś (często wraz z wozem) na Łopieniu pochłonęła ziemia, że na Łopieniu obrywały się skały i tworzyły w nich rozpadliny. Jeszcze obecnie niektórzy ludzie twierdzą, że Łopień ma podziemne połączenie jaskiniami z Mogielicą i koza wpuszczona do jednej z jaskini Łopienia wyszła na Mogielicy. W jaskiniach Łopienia podobno ukrywali się dawniej zbójnicy i dezerterzy z wojska^[3].

Turystyka i rekreacja

Przez Łopień prowadzą trzy znakowane szlaki turystyki pieszej oraz szlak rowerowy. Ponadto południowo-wschodnimi podnóżami Łopienia w Słopnicach wyznakowano ścieżkę edukacyjną „Przełom Czarnej Rzeki”. Polany Jaworze i Myconiówka są dobrymi miejscami biwakowymi. Zaraz po zachodniej stronie najwyższego szczytu (961 m) znajduje się niewielki wyrąb Widny Zrąbek ze skalną wychodnią, będący doskonałym punktem widokowym. Można do niego dojść krótka ścieżką przez las (około 50 m) z południowego skraju polany Jaworze (kierunek wskazuje drewniana strzałka). Stoi tutaj na murowanym cokole żelazny krzyż z pamiątkową tablicą, ołtarz polowy, skrzynką z księgą wpisów dla turystów i ławka. Panorama widokowa z tego punktu obejmuje leżącą poniżej dolinę górnej Łososiny oraz wzniesienia Mogielicy, Krzystonowa, Jasienia, Gorce, Ćwilin, Śnieżnicę, Wierzbanowską Górę, Pasmo Lubomira i Łysiny, Ciecień, a także Tatry. Wyrębu tego dokonali częściowo paralotniarze, którzy czasami stąd startują^[1]. W ramach cyklicznej akcji Odkryj Beskid Wyspowy wykonano na polanach Łopienia kilka ławek dla turystów.

Piesze szlaki turystyczne

 – zielony z Dobrej przez Łopień na Przełęcz Rydza-Śmigłego. Dalej przez Mogielicę, Przełęcz Słopnicką, Cichoń, Przełęcz Ostra-Cichoń, Ostrą, Szkiełek do Łukowicy

 – żółty z Tymbarku północnymi podnóżami Łopienia, przez Zaświercze (górzysty przysiółek Słopnic), Mogielicę, Krzystonów, Jasień na Przełęcz Przysłop

 Tymbark – Łopień Wschodni- Łopień Środkowy – Myconiówka

 ścieżka edukacyjna „Przełom Czarnej Rzeki”: Chodniki – Zaświercze

• czas wejścia na Łopień z Przełęczy Rydza-Śmigłego 1 h (↓ 0:45 h), suma podejść 250 m.
• czas wejścia na Łopień z Dobrej 1:45 h (↓ 1 h), suma podejść 490 m.

zdjęcia: Zbigniew Kurek 

Zęzów – szczyt w Beskidzie Wyspowym, w paśmie Zęzowa. Jest to niewielkie i niskie pasmo o równoleżnikowym przebiegu, wznoszące się w widłach Łososiny i jej dopływu – potoku Bednarka. Głębokie doliny tych cieków wodnych oddzielają go od innych wzniesień Beskidu Wyspowego. W kierunku od zachodu na wschód wyróżnia się w nim wierzchołki: Groniec (638 m), Stronica (606 m), Kacza Góra zwana też Stronią (664 m) i Zęzów (692 m). Pomiędzy Kaczą Górą a Zęzowem znajduje się płytka przełęcz^[1]. Różne mapy podają różną wysokość Zęzowa; według mapy Compass jest to 705 m, według mapy Geoportalu 693 m^[1][2].

Przez Zęzów przebiega granica między czterema miejscowościami. Stoki południowe należą do Tymbarku, wschodnie do Piekiełka, północne do Rupniowa, zaś tereny po zachodniej stronie należą do miejscowości Podłopień. Zęzów jest w dużym stopniu porośnięty lasem, ale dolną część stoków zajmują pola uprawne i zabudowania tych miejscowości. W najbardziej łagodnych stokach wschodnich pola uprawne i zabudowania podchodzą niemal pod sam szczyt Zęzowa. Również grzbiet po wschodniej stronie szczytu Zęzowa jest bezleśny^[2]. Znajduje się tutaj kilkudomowe osiedle Zęzów należące do Tymbarku^[3]. Bezleśny jest również obszar podchodzący od doliny Łososiny aż pod samą przełęcz pomiędzy Stronią a Zęzowem. Obszar przełęczy i południowe stoki pod nią zajmują pola uprawne i nieużytki osiedla Dudówka należącego do miejscowości Podłopień^[2]. Z przełęczy tej, jak również z osiedla Zęzów rozciągają się szerokie panoramy widokowe. We wschodnim i południowym kierunku widoczne są nie tylko wzniesienia Beskidu Wyspowego, ale również Beskid Sądecki, Magura Spiska i Tatry^[4].

Marian Sopata tłumaczy pochodzenie nazwy Zęzów od niemieckiego słowa Sehnsuch oznaczającego tęsknotę. Za czasów Kazimierza Wielkiego znajdującą się u jego podnóży miejscowość Tymbark (niem. Tannenberg) zasiedlili koloniści niemieccy. Tęsknili oni jednak za swoją ojczyzną i wychodzili na szczyt Zęzowa, by spojrzeć w jej kierunku^[5].

Masyw Zęzowa przecięty jest głębokimi jarami kilku potoków uchodzących do Łososiny i Bednarki. W szczególnie stromych stokach południowych nad miejscowością Tymbark, poniżej znajdującego się na grzbiecie osiedla Zęzów, a po zachodniej stronie spływającego spod niego do Łososiny potoku, znajduje się duże kamienne osuwisko ze skałkami^[2]. Przez miejscową ludność nazywane jest Lisimi Jamami^[4]. Jest to jedno z największych osuwisk skalnych w całym Beskidzie Wyspowym, będące dużą atrakcją geoturystyczną. W masywie Zęzowie jest jeszcze więcej takich geologicznych atrakcji. Poniżej osiedla Kopana Droga (na granicy z Piekiełkiem) rzeka Łososina podmywając jego brzegi odsłoniła dużą część stoku. W odsłonięciu tym obserwować można pofałdowane warstwy fliszu karpackiego budującego Beskid Wyspowy. W zalesionym grzbiecie między szczytem Zęzowa a przełęczą pod Stronią znajduje się rów grzbietowy pochodzenia tektonicznego. Procesy osuwiskowe są tutaj czynne również obecnie. Ich efektem, jak również silnej erozji (przyspieszonej dużą stromością stoków) jest nie tylko wielkie kamienne osuwisko, ale również osunięcia ziemne i spotykane w lesie duże skały pozostałe po tych osunięciach. Gleba na stromych stokach jest bardzo płytka, lub brak jej zupełnie i w wielu miejscach są to tylko rumowiska kamienne. W lasach Zęzowa licznie stale przebywają sarny i inne zwierzęta.

Szlaki turystyczne

 Tymbark – przełęcz między Kaczą Górą i Zęzowem – Kostrza. Czas przejścia 2 h (↓ 1:45 h), suma podejść 500 m^[1].

Grodzisko (618 m) – niewysoki, ale dość wybitny szczyt w północnej części Beskidu Wyspowego. Wchodzi w skład niewielkiego Pasma Cietnia, w którym wyróżnia się kilka szczytów. Kolejno, z południa na północ są to: Ciecień (829 m), Księża Góra (649 m), Cubla Góra (508 m), Grodzisko i Borek (562 m). Grodzisko dość stromo wznosi się ponad grzbiet pasma. Stoki zachodnie opadają do doliny Krzyworzeki, wschodnie do doliny Stradomki, północne przechodzą w grzbiet Borka. We wschodnim kierunku, do doliny Stradomki opada z Grodziska niewielki grzbiet z wzniesieniem Klasztorówka (444 m)^[1].

Wierzchołek Grodziska jest dość stromy i ma charakter cypla. Na całkowicie obecnie zalesionym szczycie góry znajdują się resztki dawnego Grodziska w Poznachowicach Górnych o owalnym kształcie, otoczonego rowem. Jeszcze przed I wojną światową prowadzono tam badania archeologiczne (w późniejszych czasach również). Stwierdzono, że istniało tutaj grodzisko już w czasach kultury łużyckiej, zamieszkiwane przez Celtów. Stworzyło ono podstawy do rozwoju grodu w Szczyrzycu. Znaleziono tu broń, narzędzia, i naczynia gliniane pochodzące z V w p.n.e. W czasach pierwszych Piastów wzniesiono na jego miejscu zamek szczyrzycki, będący jedną z najpotężniejszych budowli obronnych ówczesnej Ziemi Krakowskiej. Mury układane były z kamienia bez użycia zaprawy murarskiej. Spalony został w drugiej połowie XIII w. podczas III najazdu mongolskiego na Polskę (prawdopodobnie w 1287 r.). Później już nie został odbudowany. Dostrzec można jeszcze wały obronne i fosy (obecnie są to tylko pokryte glebą i porośnięte lasem spiętrzenia terenu) oraz resztki bramy^[2][3].

Na wzniesieniu Klasztorówka na wschodnim grzbiecie Grodziska znajduje się jeszcze jedno grodzisko zwane Klasztorzyskiem. Według niektórych badaczy prawdopodobnie w okresie średniowiecza istniał na nim klasztor benedyktynów^[3].

Mimo że Grodzisko jest porośnięte lasem, z otwartych terenów pól uprawnych położonych przy szlaku poniżej lasu można oglądać szeroką panoramę szczytów Beskidu Wyspowego. Widać Kamionną, Kostrzę, długi grzbiet Łopienia, Mogielicę, Ciecień i Księżą Górę a także leżący w dole Szczyrzyc z opactwem cystersów^[2].

Grodzisko i jego okolice występują w powieści Karola Bunscha pt. Dzikowy skarb^[3].

Upamiętnienie walk partyzantów Armii Krajowej z obwodu „Murawa”

W czasie II wojny światowej na szczycie Grodziska partyzanci AK mieli swój schron i to właśnie tam chowano poległych żołnierzy. Jesienią 1944 rozegrała się tu jedna z największych bitew partyzanckich w Małopolsce. Okrążeni przez Niemców partyzanci AK obwodu „Murawa” toczyli tu walki z Niemcami, których kulminacją była „Bitwa pod Łysiną” stoczona w dniach od 12 do 15 września. Nocą z 15 na 16 września udało im się wymknąć z oblężenia.

Po wojnie ciała poległych żołnierzy ekshumowano i zostali pochowani na cmentarzach komunalnych. Wewnątrz ruin dawnego zamku obecnie znajduje się symboliczny grób partyzantów^[3].

Dla uczczenia walk partyzantów z Niemcami, 22 maja 2018 postawiono na szczycie Grodziska duży Dębowy Krzyż ze specjalną tarczą informacyjną. Odprawionej przy tej okazji Mszy Świętej przewodniczył ojciec Jan Głaz, redemptorysta^[4]. Z czasem w tym miejscu pojawiła się także tablica opisująca sylwetki członków Armii Krajowej pochodzących z rejonu myślenickiego. Tablica ta została poważnie zdewastowana w czerwcu 2020. Nieznani sprawcy oblali ją pomarańczową farbą, pojawiły się na niej także bazgroły oraz obraźliwy napis pod adresem prezydenta Andrzeja Dudy. Dokonany akt wandalizmu miał najprawdopodobniej związek z przypadającymi 28 czerwca tego roku wyborami prezydenckimi^[5].

Szlaki turystyki pieszej

 Poznachowice Górne – Grodzisko. 1:30 h, z powrotem 1 h

 Kasina Wielka – Dzielec – Ciecień – Księża Góra – Cubla Góra – Grodzisko. Na szczyt Grodziska 5 h

 Szczyrzyc – Cubla Góra. 1:15 h, z powrotem 1 h

GS

Dzisiaj rozpoczynamy nowy cykl tematyczny „Podróże z plecakiem”. Odcinki będą się ukazywać na stronie głównej, ale też będzie można do nich wracać przy pomocy zakładki „Przyroda i podróże” w menu głównym, gdzie znajduje się zakładka „Podróże z plecakiem”. 

„Podróże z plecakiem” – góra Paproć

Paproć (643 m) – szczyt w Beskidzie Wyspowym. Przez miejscową ludność nazywany jest także Koszarską Górą lub Rysią Górą^[1]. Jest to wzniesienie z wyrównanym szczytem w formie obszernego płaskowyżu, położone między doliną rzeki Łososina od północy, a drogą nr 28 z Mszany Dolnej do Limanowej od południa. Stoki zachodnie opadają do doliny potoku Słopniczanka, wschodnie potoku Sowlinka. Zakończeniem północnego grzbietu Paproci jest wzniesienie Młyńskiej Góry, opływane przez Łososinę^[2]. Paproć wznosi się nad miejscowościami:      Tymbark,    Piekiełko,   Łososina Górna,   Koszary,   Limanowa   i   Zamieście^[3].

Mimo niedużej wysokości, z otwartych polan na szczycie Paproci oryginalne i rozległe panoramy na Beskid Wyspowy. Panorama widokowa (w kierunku od wschodu na zachód) obejmuje Kostrzę, Pasierbiecką Górę wraz z Kamionną, Pasmo Łososińskie, Ostrą, Cichoń, Przełęcz Słopnicką, Mogielicę, Łopień, Ćwilin, Przełęcz Gruszowiec i Śnieżnicę, jak również rozłożone w dolinach i na stokach gór miejscowości: Łososina Górna, Pasierbiec, Laskowa, Limanowa, Słopnice, Dobra,  Tymbark. Przy dobrej widoczności widoczny jest Kraków^[1].

Od strony Łososiny Górnej prowadzi na szczyt Paproci droga asfaltowa (miejscami bardzo stroma). Na szczycie wznosi się stalowy krzyż i kaplica pw. Matki Boskiej Królowej Beskidów, wybudowana przez wiernych z okolicy, jako wotum na przełom tysiącleci. Jest tam również tablica informacyjna dla turystów i ławki. Co roku gmina Limanowa organizuje na Paproci modlitewne spotkania „O bezpieczne lato i czyste środowisko”^[1].

Przez Paproć prowadzi szlak turystyki pieszej, wyznakowano także szlaki rowerowe, które zaczynają się u zachodnich podnóży Paproci, przy potoku Słopniczanka. Na potoku tym u podnóży Paproci znajduje się także zespół głazów i wychodni skalnych Tabacorz (przy kładce dla pieszych)^[1]

PS. 

Na Górze Paproć jest źródełko dla spragnionych, mało kto wie o tym:  🙂

Trasa

1. Wycieczkę zaczynamy w Tymbarku, na przystanku autobusowym Tymbark Armii Krajowej. Kierujemy się za znakami zielonego szlaku  (drogowskaz: Paproć 1 h). Idziemy przez chwilę drogą asfaltową, następnie skręcamy w prawo, przekraczamy most na Łososinie. Dalej kolejny most na Słopniczance. Szlak prowadzi pod górę, wśród luźno rozrzuconych zabudowań. Za nami ładny widok na okolicę.
2. Skręcamy w prawo, wkraczamy do lasu. Szlak wiedzie teraz leśną ścieżką delikatnie pod górę. Mijamy kolejne stacje drogi krzyżowej. Dochodzimy do ostatniej, XIV stacji – tu niewielka polanka z ładną panoramą na centralną część Beskidu Wyspowego.
3. Czeka nas teraz karkołomny, choć niezbyt długi odcinek wiodący dość stromo pod górę. Po pokonaniu tego fragmentu szlak się wypłaszcza. Następnie idziemy wygodną, leśną dróżką pośród dorodnego drzewostanu jodłowo-bukowego. Mijamy kolejne tablice informacyjne ścieżki przyrodniczo-dydaktycznej.
4. Dochodzimy do rozległej polany z ławeczką. Roztacza się stąd piękny widok na Beskid Wyspowy, na drugim planie widać Beskid Sądecki i Gorce. Nieco dalej kolejna polana z szerszą panoramą. Docieramy do granicy lasu. W tym miejscu wychodzimy na drogę asfaltową i spotykamy szlak niebieski prowadzący ze wsi Koszary.
5. Dochodzimy do kaplicy Matki Boskiej Królowej Beskidów na górze Paproć. Tu krzyż milenijny, ławeczki, początek ścieżki dydaktycznej, poniżej kaplicy – wiata turystyczna, mapa Beskidu Wyspowego oraz znacznik szczytu. Z tego miejsca możemy kontynuować wędrówkę szlakiem zielonym  w kierunku Limanowej, zejść szlakiem niebieskim  do Zamieścia lub wrócić do Tymbarku tą samą drogą.

Atrakcje i walory krajobrazowe

1. Paproć (640 m n.p.m.) to szczyt położony w środkowej części Beskidu Wyspowego, nazywany przez miejscowych Rysią Górą lub Koszarską Górą, słynący z pięknych panoram oraz dorodnych drzewostanów jodłowo-bukowych. Na górze Paproć stoi Kaplica Matki Boskiej Królowej Beskidów oraz wysoki na dwadzieścia metrów krzyż milenijny. Poniżej kaplicy znajduje się wiata turystyczna, znacznik szczytu oraz obszerny parking, na który można dojechać krętą i wąską drogą z Łososiny Górnej. Kilkaset metrów na zachód od kaplicy, przy zielonym szlaku prowadzącym z Tymbarku, znajduje się polana, z której roztacza się wspaniała panorama na Beskid Wyspowy, na drugim planie widać Beskid Sądecki i Gorce. Wzdłuż zielonego szlaku z Tymbarku wiedzie polowa droga krzyżowa – ostatnia, XIV stacja znajduje się na niewielkiej polance z ładnym widokiem na okolicę. Przez górę Paproć wiedzie Główny Szlak Beskidu Wyspowego oraz ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna wyznakowana przez gminę Tymbark. Szczyt zaliczany jest do odznaki „102 Wyspy” Beskidu Wyspowego.
2. Tymbark to niewielka miejscowość położona w centralnej części Beskidu Wyspowego, w dolinie Łososiny, znana z wytwórni soków owocowych. To dobra baza wypadowa na szlaki Beskidu Wyspowego – z Tymbarku można powędrować na Paproć, Zęzów i Łopień. Tradycje przetwórstwa owocowego w Tymbarku sięgają lat trzydziestych XX wieku – z inicjatywy inżyniera Józefa Marka powstała wówczas znana w regionie spółdzielnia owocowo-warzywna zwana „Owocarnią” (do miejsca, gdzie stała niegdyś dawna Owocarnia, można dojść ścieżką edukacyjno-turystyczną znaczoną w terenie biało-czerwonym kwadratem). W rynku zachowała się małomiasteczkowa zabudowa. Warto zobaczyć kościół parafialny z pierwszej połowy XIX wieku oraz cmentarz wojenny nr 365 z okresu I wojny światowej (obecne założenie różni się znacznie od pierwowzoru).

Warianty i modyfikacje

1. Na górę Paproć możemy wjechać samochodem od strony Łososiny Górnej. Droga do kaplicy MB Królowej Beskidów (pokryta asfaltem) jest wąska, kręta i miejscami stroma. Pod kaplicą znajduje się duży parking. Z tego miejsca możemy wyruszyć na wędrówkę ścieżką przyrodniczo-dydaktyczną, która prowadzi przez malownicze tereny góry Paproć. Ścieżka w formie pętli ma dziesięć przystanków i wiedzie pięknym lasem jodłowo-bukowym. Po drodze znajdują się tablice edukacyjne z opisem ciekawostek ze świata przyrody.
2. Spod kaplicy na górze Paproć możemy zejść szlakiem niebieskim  w kierunku południowym do przystanku autobusowego w miejscowości Zamieście (osiedle Przylaski) znajdującego się przy drodze krajowej nr 28. Na przystanku zatrzymują się autobusy relacji Limanowa–Tymbark. Szlak niebieski na tym odcinku wiedzie wpierw widokową drogą grzbietową, następnie zakosami wygodną drogą leśną. Do przystanku autobusowego w Zamieściu Przylaski spod kaplicy dojdziemy w ok. 45 minut. Wybierając ten wariant, sprawdźmy przed wycieczką rozkład jazdy autobusów powrotnych.
3. Trasę możemy wydłużyć i zejść do Limanowej, kontynuując wędrówkę szlakiem zielonym. Jest to dobra opcja dla turystów niezmotoryzowanych, którzy nie muszą wracać do Tymbarku po samochód. Szlak zielony – po przekroczeniu drogi Limanowa–Tymbark – jest dość monotonny, wiedzie w większości asfaltem pośród zabudowań miejscowości.

Wskazówki praktyczne

1. Do Tymbarku kursują autobusy z Limanowej, Mszany Dolnej oraz z Krakowa (linia „Telesfor”, kierunek: Limanowa). Wysiadamy na przystanku Tymbark Armii Krajowej, tuż przy zielonym szlaku na Paproć.
2. Samochód najlepiej zaparkować na bezpłatnym parkingu znajdującym się przy Miasteczku Ruchu Rowerowego w Tymbarku, za skrzyżowaniem drogi na Podłopień. Auto możemy zostawić też na parkingu przy rynku i dojść na miejsce startu ok. 600 metrów szlakami żółtym i czarnym. Bezpłatny parking znajduje się także na ulicy Armii Krajowej – między delikatesami, a dawnym dworcem kolejowym.
3. W Tymbarku znajdują się sklepy, w których możemy kupić prowiant na drogę. „Coś słodkiego” możemy kupić w dwóch lodziarniach mieszczących się przy rynku.
4. Trasa na Paproć z Tymbarku – choć niedługa – jest typowo terenowa. Szlak wiedzie ładnym, mieszanym lasem. Podczas wędrówki czeka nas jeden bardziej stromy odcinek – jest to ostre podejście za ostatnią stacją drogi krzyżowej. Potem szlak się wypłaszcza i prowadzi łagodnie na sam szczyt. Na wędrówkę zabierzmy wygodne obuwie turystyczne.
5. Odpoczynek warto zaplanować na polance kilkaset metrów na zachód od kaplicy i krzyża milenijnego – miejsce to jest oznaczone jako trzeci przystanek ścieżki przyrodniczo-dydaktycznej. Roztacza się stąd piękna panorama na okolicę. Nieco dalej znajduje się wiata, w której można się schronić w razie załamania pogody.

źródło. turystecznewczasy.pl wczasy

A jaka jest prawda? Zapraszamy to sprawdzić!

GS