Postać ks.Kazimierza Smorońskiego przedstawił w 2008 roku w swojej pracy magisterskiej pt. „Ojciec Kazimierz Smoroński (1889 – 1942)” Wojciech Szpak, student Wydziału Humanistycznego, kierunek historia, na Akademii Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Praca napisana pod kierunkiem prof. dr hab. Ludwika Mroczki.
Poniżej przedruk fragmentów tej pracy.
Smorońscy
Smorońscy związani byli z Nowym Rybiem co najmniej od połowy XIX w. Jednak pierwsze wzmianki mówiące o tym rodzie pochodzą z XVIII stulecia. W roku 1776 w Męcinie, wiosce leżącej między Limanową a Nowym Sączem, kierownikiem tamtejszej szkoły był Jan Smoroński[1]. Nie ma pewności, że był on przodkiem przyszłego redemptorysty, nie można tego jednak wykluczyć biorąc pod uwagę fakt, iż w rodzinie, z której wywodzi się Kazimierz Smoroński, zawód nauczyciela był niezwykle powszechny.
Pochodzenie społeczne Smorońskich jest zagadką, której rozwiązanie na poziomie niniejszej pracy okazało się niemożliwe. Na podstawie pewnych przesłanek można przyjąć, iż wywodzili się ze stanu chłopskiego i na przestrzeni dziejów zyskali awans społeczny, nie sposób jednak ustalić, kiedy do tego doszło. Mogło to się stać pod koniec XVIII wieku, bowiem w tym czasie na ziemiach polskich zaczęła się formować nowa warstwa społeczna – inteligencja. Według Andrzeja Chwalby w Galicji niemała jej część wyszła ze środowisk chłopskich, a w takich wypadkach inteligenci niejednokrotnie zmieniali nazwiska na „lepiej” brzmiące chcąc w ten sposób zatrzeć ślady swego pochodzenia[2]. Przypuszczalnie więc ów awans społeczny spowodował, iż swoje nazwisko zmienili również Smorońscy. Chociaż zmiana utrwaliła się zapewne dość szybko, niemniej jednak jeszcze na początku XX wieku w aktach urzędowych obok nowego pojawiać się będzie ich poprzednie nazwisko. Smoroń, a właściwie Smoroński – tak oto w jednym z dokumentów określano godność członków tejże rodziny[3].
Jeśli więc Smorońscy pochodzili ze stanu chłopskiego, musieli po pierwsze być ludźmi bardzo zamożnymi, skoro stać ich było na kształcenie swoich dzieci, a po drugie posiadać szczególne zdolności oraz poczucie świadomości narodowej i społecznej. Nietrudno jednak spostrzec, iż w pierwszej połowie XIX w. wymienione cechy były raczej rzadko spotykane wśród chłopów zamieszkujących ziemie polskie zaboru austriackiego, ci bowiem z reguły żyli w nędzy i zacofaniu, w dodatku zaś nieświadomi swego położenia niestanie padali ofiarą albo wyzysku szlachty, bądź też manipulacji zaborcy. Rabacja galicyjska z 1846 roku jest tego najlepszym przykładem. Smorońscy byliby więc rodem wyjątkowym, wybijającym się ponad swój stan przede wszystkim dzięki wykształceniu, które zdobyli na długo przed tym, kiedy edukacja upowszechniła się wśród mieszkańców wsi. Nie dziwi więc fakt, iż z tego rodu wyszła jednostka tak wybitna, jaką był niewątpliwie ojciec Kazimierz Smoroński.
Mogli jednak wywodzić się nie z chłopstwa, lecz z zubożałej bądź zdegradowanej szlachty, tam bowiem edukacja pełniła ważną rolę, poczucie świadomości było zdecydowanie wyższe, a dostęp do zawodów, tak powszechnych w tym rodzie – łatwiejszy. Nie udało się jednak dotrzeć do żadnych faktów potwierdzających tę tezę, stąd ich pochodzenie stanowi na dzień dzisiejszy wielką niewiadomą.
Pierwszym z przedstawicieli tego rodu – o którym udało się uzyskać pewne informacje – był Franciszek Smoroński, dziadek przyszłego redemptorysty. Urodził się około 1819 r., zmarł zaś w Rupniowie w 1887 r.[4] Nie udało się ustalić, skąd pochodził. Jego żoną była Anna Paszkowska, córka nauczyciela i organisty Michała Paszkowskiego, mieszkającego w Tęgoborzy[5]. Przypuszczalnie około roku 1845 Franciszek Smoroński osiedlił się w Nowym Rybiu. Tu przez ponad 25 lat pełnił funkcję nauczyciela w szkole ludowej, był również organistą w miejscowym kościele parafialnym[6]. Niewątpliwie posiadał wykształcenie niezbędne do sprawowania powyższych stanowisk, miał też niezwykle staranny, wręcz kaligraficzny charakter pisma (świadczy o tym jego podpis złożony pod zezwoleniem na małżeństwo jego nieletniego syna Jana z Marianną Kajówną)[7].
W Nowym Rybiu urodzili się i zostali ochrzczeni dwaj synowie Franciszka i Anny Smorońskich: Jan (1847) – ojciec Kazimierza i Jakub (1849)[8]. Nie udało się dotrzeć do żadnych wiadomości mówiących o innych ich dzieciach. Jan poszedł w ślady swojego ojca, trudnił się nauczaniem w szkole w pobliskim Szyku oraz grą na organach wpierw w kościele w Szyku, później przez resztę życia w kościele w Wilkowisku[9]. Współczesne relacje ustne złożone na potrzeby niniejszej pracy przez prawnuków Jana Smorońskiego mówią o nim, iż był człowiekiem wyjątkowo uczynnym, bezinteresownie pomagał bowiem okolicznym mieszkańcom; pisał im różnego rodzaju podania do władz, doradzał, jak i gdzie załatwić trudne sprawy bądź też do kogo należy się zwrócić z prośbą o pomoc. Miał też podobno pomagać w niektórych sprawach sądowych[10].
W 1870 r. Jan ożenił się z Marianną Kają. Ślub zawarty został w Nowym Rybiu. Nieletni jeszcze wówczas Jan, aby pojąc za żonę swoją wybrankę, musiał uzyskać na tę okoliczność zgodę swojego ojca – Franciszka Smorońskiego[11]. Nie wiadomo, co skłoniło młodych narzeczonych do przyspieszenia terminu ślubu. W roku 1878 przyszedł na świat najstarszy ich syn – Stanisław[12]. W młodości zdobył zawód mierniczego i w tymże fachu przez wiele lat pracował dokonując pomiarów pól w okolicznych miejscowościach. Był też, tak jak ojciec, społecznikiem; służył innym pomocą w rozwiązywaniu trudnych spraw, przygotowywał ministrantów do pełnienia służby w kościele. Propagował również stosowanie w rolnictwie nowych rozwiązań w trosce o poprawę jakości upraw – sprowadzał w tym celu z zagranicy nawozy sztuczne oraz krety, pomocne wówczas w zwalczaniu szkodników[13].
Jan i Marianna mieli w sumie pięcioro dzieci. Po najstarszym ich synu przyszły na świat dwie córki: Julia a następnie Kunegunda. Najmłodszym z całej piątki był Wojciech[14], niepełnosprawny od urodzenia[15], zaś czwartym z kolei – bohater niniejszej pracy – Kazimierz.
- [1] Dzieje miasta Nowego Sącza, t. 2. Red. Feliks Kiryk i Stanisław Płaza. Wyd. „Secesja” Kraków 1993, s. 87.
- [2] Andrzej Chwalba, Historia Polski 1795 – 1918. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2001, s. 96-99.
- [3] Wypis główny pierwszy… z 1905 r. Dokument w posiadaniu Kazimierza Smotra z Nowego Rybia.
- [4] Archiwum Parafialne w Nowym Rybiu, Liber mortuorum – Nowe Rybie, t. 2, 1887 r.
- [5] Archiwum Parafialne w Nowym Rybiu, Liber Natorum – Nowe Rybie, 1847 r.; 1849 r.
- [6] Szematyzm diecezji tarnowskiej 1850 – 1870; Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1870, Lwów 1870, s. 439.
- [7] Archiwum Parafialne w Nowym Rybiu, Liber copulatorum, 1870 r.
- [8] Archiwum Parafialne w Nowym Rybiu, Liber Natorum – Nowe Rybie, 1847 r.; 1849r.
- [9] Szematyzm diecezji tarnowskiej 1867.
- [10] Relacja Anny Szpak z Rupniowa, relacja Stanisławy Więzik ze Szczyrku, relacja Mieczysława Smorońskiego z Kóz.
- [11] Archiwum Parafialne w Nowym Rybiu, Liber copulatorum, 1870 r.
- [12] Informacje Stanisławy Więzik ze Szczyrku na podstawie kwerendy dokonanej w archiwach parafialnych w Szyku, Wilkowisku i Nowym Rybiu.
- [13] Relacja A. Szpak, relacja S. Więzik, relacja M. Smorońskiego.
- [14] Stanisław Piech, Smoroński Kazimierz (1889 – 1942), PSB t. 39, s. 345-346; Archiwum Parafialne w Nowym Rybiu, Liber Natorum – Nowe Rybie, t. 3, 1859 – 1895; informacje S. Więzik…
- [15] Archiwum Warszawskiej Prowincji Redemptorystów w Tuchowie [dalej – AWPRT], Do Przewielebnego Księdza Wizytatora O.O. Redemptorystów w Mościskach. Marya Smorońska z Nowego Rybia prosi o przyjęcie swego syna Kazimierza na bezpłatne wychowanie O.O. Redemptorystów.
Sługa Boży ks. Kazimierz Smoroński (część 2.)
