Historia

„Legenda o powstaniu gór”

Było to bardzo dawno temu, kiedy w okolicy Dobrej żyli ludzie zwani wielkoludami. Władcą tych okolic był niejaki Łopień, człowiek średniego wzrostu. Żoną jego była Mogielica, dużo wyższa od niego. Łopień był bardzo dobrym gospodarzem i żył w zgodzie ze wszystkimi sąsiadami. Jednym słowem był złotego serca i nazwano go „Łopień-Złotopień”. Mogielica natomiast była bardzo niedobra: nerwowa, wybuchowa, niezgodna. Z tego też powodu nazwano ją wiedźmą.

Mieli bardzo piękną córkę i dobrą jak ojciec. Była dziewczyną zgrabną i wysoką, a  swoją dobrocią zjednała sobie wszystkich w posiadłości swego ojca i poza jej granicami. Na imię miała Śnieżniczka. Wielu kawalerów spoglądało za nią, ale niedobra matka zasłaniała Śnieżniczkę mgłą przed ich wzrokiem. Pewnego razu dowiedział się o Śnieżniczce piękny, przystojny młodzian imieniem Ćwilin. Przyszedł
z dalekich stron i pokłonił się pięknie Mogielicy i Łopieniowi-Złotopieniowi prosząc o rękę ich córki. Łopieniowi od razu Ćwilin się spodobał i zgodził się na jego ślub ze Śnieżniczką. Ale matka Mogielica zapałała nienawiścią do Ćwilina i nie pomogły perswazje Łopienia ani prośby Cwilina i Śnieżniczki. Odszedł smutny kawaler, a za nim szła, odprowadzając go, smutna i zapłakana Śnieżniczka. Nie mogli jednak odejść od siebie, bo bardzo przypadli sobie do gustu i kiedy ostatni raz spojrzeli na siebie, serca ich nie wytrzymały i pękły wraz. Ich mogiłom świeżym i wysokim jak góry przypatrywali się rywale Ćwilina: Turbacz, Luboń, Jasień, Ciecień i inni.
Łopień był bardzo przygnębiony stratą córki i niedoszłego zięcia. Ciągle przesiadywał koło mogił ukochanych dzieci, a do swojej żony nie odzywał się wcale. Z biegiem czasu mogiły pokryły się mchem i krzewami, a potem wyrósł na nich las. W ten sposób powstały piękne góry, które do dziś dnia nazywają się Śnieżnica i Ćwilin.

Ludzie w Dobrej do dzisiaj śpiewają śpiewkę:
Ćwilinie, Ćwilinie, coześ tak osowioł?
Cy cie mgła przyległa, cy cie dyscyk poloł?
Dyscyk mnie nie poloł, mgła mnie nie przyległa,
Ino ta Śnieżniczka łode mnie odbiegła…

Łopień ciężko przeżył stratę ukochanych i to stało się przyczyną jego choroby. Położył się obok ich mogił i wnet zakończył swoje życie. Jego grób pokryły lasy i krzewy, a z czasem powstała na nim trzecia góra, zwana do dziś „Łopieniem”.

Mogielica została sama, nielubiana przez nikogo, zżerana przez zgryzoty i wyrzuty sumienia. Kiedy czuła, że jej koniec bliski, położyła się w pobliżu mogiły swojego męża Łopienia-Złotopienia od strony południowej. Jej grób również pokryły krzewy i lasy i powstała z niego najwyższa góra Beskidu Wyspowego – „Mogielica”.

Z tej góry wytrysły źródła, które dały początek rzece zwanej Łososinka. Podobnie jak kiedyś Mogielica, złości się i pieni i porządnie daje się we znaki okolicom, przez które przepływa.

Mogielica, kiedy jeszcze żyła, była łysa ze starości i złości. Szczyt obecnej góry Mogielicy też jest goły, a w każdą świętojańską noc zlatują się tam czarownice i wiedźmy z całych Gorców na naradę. Na skale prostej jak  ściana wydrapuję pazurami znaki, żeby świadczyły o ich pobycie.

Tak wyglądało powstanie naszych pięknych gór: Śnieżnicy, Ćwilina, Łopienia  i Mogielicy.

Legenda spisana przez Władysława Dudzika z Dobrej pochodzi z pracy Edwarda Wojtusiaka „Kultura ludowa z dolinie Górnej Łososiny”

fotografia: Robert Giza

18 listopada br. Strażacka Orkiestra Dęta Tymbarski Ton będzie obchodziła jubileusz 30-lecia swojej działalności. Zatem przypomnijmy sobie wcześniej historię tymbarskiej orkiestry dętej, która powstała w 1948 r. Poniżej artykuł Stanisława Wcisły pod tytułem „Orkiestra Dęta w Tymbarku”. Artykuł ten był publikowany w Głosie Tymbarku Nr 53 w 2005 roku.

Po zakończeniu działań wojennych „Owocarnia” … szybko otrząsnęła się z tragedii wojny. Nadrobiono zaistniałe na skutek okupacji i przejścia wojsk radzieckich straty. Obok wzmożonej produkcji przetwórczej zaczęło ożywać także życie w innych dziedzinach, w tym także oświacie i kulturze. Najdonioślejszym dziełem było zorganizowanie przez „Owocarnię” Spółdzielczego Liceum Przetwórstwa i Handlu Ogrodniczego II stopnia, które zaczęło pracować od września 1948r.

Dużą wagę przywiązywano także do działalności kulturalnej. Pracę na tym polu rozpoczął wybitny działacz, mgr Alojzy Piekarz (z wykształcenia chemik), organizując najpierw kółko recytatorskie a następnie chórek złożony z pracowników „Owocarni”. Szybko jednak okazało się, że bez akompaniamentu muzycznego występy tych zespołów wypadają dość blado.
Postanowiono więc zorganizować zespół orkiestry dętej z prawdziwego zdarzenia.
Do propozycji tej bardzo pozytywnie podeszły też władze „Owocarni”, szczególnie zaś dyrektor Tadeusz Gwarek i inż. Józef Marek, zezwalając na zakup instrumentów i zatrudnienie dyrygenta. Jako nauczyciela
muzyki i dyrygenta zatrudniono młodego i energicznego muzyka, Józefa Mordarskiego z Limanowej, ze znanej muzykalnej rodziny.
Rozpoczęło się szkolenie przyszłych orkiestrantów – nauka czytania nut i gry na różnych instrumentach. Trzeba przyznać, że zapał był ogromny. Pamiętam taki obrazek, kiedy to w sierpniu 1948 r., po raz pierwszy znalazłem się na terenie przetwórni: wszędzie trwała naprawdę uczciwa praca, a jednocześnie wykorzystywano każdą wolną chwilę na ćwiczenie gry na instrumentach, które leżały obok. Widziałem, jak w dziale elektrycznym Michał Ryś ćwiczył na klarnecie, a wtórował mu Józef Koszyk na maleńkim pikolo. W bednarni Jan Wikar wydymał policzki na swoim kornecie, zaś w hali produkcji marmolady, obserwując bacznie proces technologiczny, inny pracownik (nazwiska niestety nie zapamiętałem) grał na trąbce. To było naprawdę fantastyczne. Dużo też śpiewano w czasie pracy, zwłaszcza tam, gdzie jednocześnie pracowała większa grupka osób, np. na dziale rozlewu wina, albo przy rozlewie słodzonych soków owocowych. Pieśni różne – od pobożnych po ludowe.
W oznaczonych dniach – po pracy – odbywały się próby zespołów: muzycznego, chóralnego i recytatorskiego. Działalność zespołu chóralnego znajdowała odbicie także w poszczególnych domach w okolicy, które rozbrzmiewały ludowymi melodiami: „Sed Jasiu do Kasi”, „Tańcowoł Kuba w sieni”, czy „Hej bystra woda” i innymi.
1 października 1948 r. odbyła się oficjalna inauguracja roku szkolnego w Spółdzielczym Liceum Przetwórstwa i Handlu Ogrodniczego, mimo iż nauka trwała już od miesiąca. Ten dzień był również dniem pierwszego oficjalnego występu orkiestry dętej, która uświetniła pochód młodzieży i zaproszonych gości spod budynku „Skiby” (obecnie budynek GS-u obok stacji kolejowej), gdzie rozpoczęło pracę Liceum, na nabożeństwo do kościoła i z powrotem.
W trakcie trwania uroczystości orkiestra wykonała kilka utworów – nie zawsze jeszcze czysto brzmiących, a następnie zabawiała gości i młodzież biesiadujących w hali produkcji marmolady, przy „akompaniamencie” wakumów (aparatów, w których gotowano marmoladę). 

Tak więc orkiestra dęta oficjalnie zaistniała w Tymbarku i z każdym dniem podnosiła swe kwalifikacje, doskonaliła się. Kiedy jednak zdawało się, że jest już całkiem dobrze nastąpił pewien zgrzyt spowodowany odgórnymi zarządzeniami. Najpierw Spółdzielnię upaństwowiono, w związku z czym zmieniły się władze zakładu, już nie tak przychylnie patrzące na dotychczasowe praktyki. Zaczęto wprowadzać nowe porządki, na skutek których dyrygent, Józef Mordarski, złożył rezygnację przenosząc się do Nowego Sącza, gdzie tamtejszy garnizon wojskowy zaoferował mu podobne stanowisko ze znacznie większą pensją. Batutę po nim przejął jego brat, Mieczysław Mordarski, który jednocześnie uczył muzyki w Liceum Pedagogicznym w Limanowej. Po kilku miesiącach i on zmuszony został do rezygnacji z prowadzenia orkiestry w Tymbarku. Mimo, iż przez pewien czas pomagał mu brat, Wiesław Mordarski, nie był w stanie pogodzić obowiązków nauczyciela w liceum z prowadzeniem orkiestry w Tymbarku według wymogów Dyrekcji zakładu.
Dyrektorzy „Owocarni” zmieniali się dość często i niezbyt przychylnie patrzyli na orkiestrę. Po odejściu braci Mordarskich zauważyć się dały już wyraźnie niekorzystne zmiany w pracy orkiestry. Przez pewien czas prowadził ją Stanisław Cabała z Nowego Sącza, jednakże stale pogarszający się stan jego zdrowia uniemożliwiał systematyczne prowadzenie zajęć. Musiał więc i on zrezygnować. Dyrygenta próbują zastąpić na przemian Józef Koszyk i Michał Ryś, a po nich Jan Atłas, jednakże mimo najlepszych chęci nie są oni w stanie utrzymać poziomu gry orkiestry tak, by mogła występować w czasie jakichś uroczystości. Brak też było bodźców ze strony władz Zakładu. Wręcz przeciwnie, nowy dyrektor, Romuald Błocki, miał ciągle jakieś pretensje pod adresem całej orkiestry, jak i jej poszczególnych członków. I tak działalność zaczęła powoli zamierać, by w 1961 r. całkowicie się zakończyć.
Przestały też, znacznie wcześniej, pracować zespoły: chóralny i recytatorski. Ich twórca i opiekun, mgr Alojzy Piekarz, ze względu na swą polityczną, AKowską przeszłość został zwolniony z pracy, podobnie jak i prowadzący chór Jan Grzywacz. I tak w wyniku stosowania zasady „indywidualnej i zespołowej świadomości socjalistycznej” przez kierownictwo Zakładów Przemysłu Owocowo-Warzywnego w Tymbarku, zajęcia kulturalne w zakładzie przestały istnieć.

Warto jednak zapamiętać nazwiska najbardziej zaangażowanych członków tej orkiestry: Michał Ryś, Józef Koszyk, Jan Wikar, Roman Kęska, Jan Atłas, Józef Sopata, Jan Przechrzta, Jan Binda, Władysław Natanek, Władysław Mrózek, Kazimierz Piętoń, Michał Florek. Zapewne wiele jeszcze nazwisk winno się znaleźć na tej liście, jednakże czas zatarł je w pamięci.

Orkiestra „Owocarni” przestała oficjalnie istnieć, ale w czasie długiej, trwającej prawie 10 lat przerwy, od czasu do czasu następowały pewne porywy i chęć ożywienia jej. I tak np. pan Władysław Odziomek, przy współpracy pana Józefa Sopaty próbowali zorganizować orkiestrę przy kościele. Jej skład został zmniejszony i czasami występowała w czasie uroczystości kościelnych, szczególnie w maju, grając melodie pieśni Maryjnych z wieży kościoła. Grali, ale, niestety mimo dużego wkładu pracy tych zapaleńców, orkiestra nie wróciła już do dawnej świetności.

Dopiero w 1971 r., na jednym z zebrań środowiskowych, ktoś podniósł sprawę konieczności ponownego zorganizowania zespołu orkiestry dętej. Wielu z zebranych przytaknęło, jednakże żaden z zakładów pracy nie chciał podjąć się trudu jej utrzymania, tłumacząc to różnymi względami. Dopiero dyrektorka Technikum i Zasadniczej Szkoły Przemysłu Spożywczego w Tymbarku, mgr Julia Steczowicz, zdecydowała się na jej zorganizowanie w podległej sobie placówce. Pisemnie zwróciła się do dyrekcji Zakładów Przemysłu Spożywczego w Tymbarku z prośbą o przekazanie szkole instrumentów po byłej orkiestrze zakładowej. Dyrektor Sznajder, wraz z Radą Zakładową, pozytywnie ustosunkowali się do prośby i po załatwieniu formalności księgowych instrumenty dotarły do Technikum.
W międzyczasie dyrekcja szkoły wystąpiła do Kuratorium Oświaty z prośbą o przyznanie etatu nauczyciela muzyki. Również ta prośba została przychylnie załatwiona i od 1 stycznia 1972 r. nowopowstała orkiestra przy Technikum i Zasadniczej Szkole Przemysłu Spożywczego rozpoczęła ćwiczenia pod kierunkiem nauczyciela Ryszarda Przechrzty. Tak więc nastąpił nowy – drugi – etap życia tymbarskiej orkiestry dętej.
Aby jak najprędzej mogła ona występować z programem na uroczystościach, w skład jej zaproszono niektórych członków byłej orkiestry zakładowej. Byli to: Jan Przechrzta, Władysław Mrózek, Józef Sopata, Jan Atłas, Władysław Natanek, Jan Wikar, Kazimierz Piętoń i Stefan Nuzia.
W tym samym czasie młodzi adepci gry na instrumentach poznawali nuty i ćwiczyli. Po kilku miesiącach intensywnej nauki brali już udział w występach orkiestry.
Wkrótce też cały zespół wyróżniał się na tle innych zespołów w regionie. Orkiestra szkolna „obsługiwała” nie tylko miejscowe uroczystości państwowe czy środowiskowe, ale występowała także poza Tymbarkiem oraz brała udział w przeglądach i konkursach orkiestr dętych na różnych szczeblach, odnosząc kolejne sukcesy. Na podkreślenie zasługuje wykonanie programu z okazji 625-lecia istnienia Tymbarku i przekazania szkole nowych obiektów szkolnych i internatu przez Kancelarię Rady Państwa (1975 r.), udział w Wojewódzkim Przeglądzie Orkiestr Dętych w Gorlicach (w dniach 27-29.03.1981 r. -otrzymała wyróżnienie) oraz program patriotyczny w czasie uroczystości odsłonięcia i poświęcenia pomnika Orląt Lwowskich i poległych za wolność w czasie I i II wojny światowej.

Niestety, znów czarna chmura zawisła nad orkiestrą. Zaistnienie stanu wojennego w grudniu 1981 r. oraz następne lata nie sprzyjały pracy tego zespołu. Władze oświatowe z każdym rokiem ograniczały fundusze na jej prowadzenie, aż w 1985 r. całkowicie zaprzestały finansowania, w związku z czym zespół orkiestralny zakończył działalność.

Trzeci okres istnienia orkiestry dętej w Tymbarku datuje się od 1992 r., kiedy to działacze Ochotniczej Straży Pożarnej w Tymbarku, w osobach: prezesa Kazimierza Dziadonia, naczelnika Jana Wątroby i Stanisława Przybylskiego (obecnego prezesa), postanowili utworzyć strażacką  orkiestrę dętą. Na ich prośbę do pracy organizacyjnej zabrali się panowie: Władysław Odziomek, Ryszard Przechrzta, Józef Sopata i Władysław Mrózek – byli członkowie poprzednich orkiestr. Zaczęli zbierać instrumenty oraz namawiać instrumentalistów do ponownego w niej udziału oraz werbować nowych chętnych do pracy w tym zespole. Wkrótce też rozpoczęły się próby pod kierownictwem Ryszarda Przechrzty dając początek nowego – już trzeciego okresu działalności orkiestry dętej w Tymbarku – tym razem jako orkiestry strażackiej, która przyjęła nazwę „Tymbarski Ton”.

…

Stanisław Wcisło

Pochód pierwszomajowy na tymbarskim rynku, początek lat 70-tych XX w., orkiestra dęta pod batutą Ryszarda Przechrzty

źródło zdjęcia: KOLEKCJA PRYWATNA TYMBARK

Tymbarski wójtowie 

Nasz kraj ma dawne tradycje nazewnicze dla urzędów terytorialnych wywodzących się jeszcze z czasów staropolskich. 

Najważniejszym urzędem ziemskim był wojewoda. Słowo to wywodzi się z połączenia rzeczownika pochodzenia czeskiego: „wój” z czasownikiem „wodzić”. Wojewoda od XI do XIII wieku był najwyższym urzędnikiem książęcym, a później królewskim sprawującym dowództwo nad wojskiem oraz funkcje sądownicze w zastępstwie panującego. Od XIV wieku do rozbiorów Polski był najwyższym w hierarchii urzędnikiem ziemskim i zasiadał w Senacie Rzeczypospolitej szlacheckiej.

Jeszcze starszym urzędem powstałym w okresie panowania Piastów był wójt. To słowo pochodzi od łacińskiego „vox” tj.głos, które poprzez niemieckie Vog/e/t przyszło do nas w okresie kolonizacji niemieckiej.

Wójt stał na czele kolonistów niemieckich, urządzał osadę i dalej nią kierował, przewodnicząc radzie miejskiej i sądowi ławniczemu.

Miał zatem obok władzy stanowisko majątkowe dorównujące polskiemu rycerstwu, razem z którym pełnił służbę wojenną.

Zadziwiające jest podobieństwo dziejów naszego miasta, zwłaszcza jego upadku do losów urzędu wójtowskiego – „Co od nas na Ruś przeszedł a z wysokiego urzędu miejskiego spadł do wsi” /A. Brückner, słownik  etymologiczny języka polskiego/.

Pierwszym wójtem Tymbarku był Niemiec Kundo syn Alpodrika. To właśnie jemu król Kazimierz dał przywilej lokacyjny mocą którego 100 łanów frankońskich lasu nad rzeką Łososiną w  celu założenia osady na prawie magdeburskim i za to zasiedlenie Kundowi i jego potomkom król nadał wójtowstwo i cztery łany wolne od ciężarów na rzecz skarbu państwa /Codex Diplomaticus Polonia s.234/

Później stanowisko to piastowali: niejaki Klemens, Andrzej Mieczko, Marcin, Miczka, Klemens Wątróbka, Prandota, Andrzej, Czcibor Zawadzki, Czcibor i Rafał ze Stróży, Jan Jordan z Zakliczyna.
Ten ostatni sprzedał wójtostwo tymbarskie, z wsią Jasna, za 120 grzywien srebra konwentowi św. Augustyna przy kościele w Krakowie, a następnie Jakubowi Lubomirskiemu, ówczesnemu sędziemu miasta Krakowa / Fr.Leśniak – Zarys dziejów Tymbarku do roku 1918, s.13/.
Przed rokiem 1510 wójtostwo powróciło do Jordanów i utrzymało się w ich rękach do 1551 roku.
Następnym wójtem i starostą w jednej osobie został, dzięki przywilejowi Zygmunta Augusta, Mikołaj Lubomirski, który niechlubnie zapisał się jako warchoł i ciemiężca – Plebanowi zabrał m.in.rolę plebańską „pod dębami „, mieszkańców przedmieść w obecności komisarzy królewskich zmusił do odrabiania pańszczyzny, mimo, że chroniło ich prawo miejskie. Dopiero interwencja królewska ukróciła te praktyki.

W 1559 r. Zygmunt August rozkazał Mikołajowi Lubomirskiemu – „Mieszczan Tymbarskich do robót i ciężarów niezwyczajnych nie przymuszać, oddać zabrane role mieszczanom, krzywdy wyrządzone nagrodzić i obchodzić się z tymbarczanami według dawnych przywilejów” /op.cit.s.14/.

Na niewiele zdały się jednak upomnienia królewskie. Mikołaj Lubomirski zaprowadził surowe porządki oparte na zwiększonym wyzysku poddanych, łamał bez skrupułów dawne przywileje, powiększając swą fortunę kosztom mieszczan i plebana.
W rękach Lubomirskich pozostał Tymbark do roku 1629, by następnie przejść do rąk Wyżyckich.
Później nastąpił upadek urzędu wójtowskiego i jego kompetencje przejął starosta. 

 

Ostatnim przed rozbiorowym starostą był Stefan Florian Dembowski. Na początku panowania austriackiego na czele urzędu miejskiego stał wójt, któremu podlegało dwóch asesorów oraz pisarz.
Był to urząd kolegialny, niewiele wspólnego mający z tytulaturą austriacką, nawiązujący do czasów przedrozbiorowych. Wójtami w Tymbarku byli wtedy: Maciej Malarz, Marcin Kopiel, Andrzej Kapturkiewicz, Wojciech Kopiel, Sebastian Kapturkiewicz, Antoni Macko, Łukasz Twardowski, Antoni Zborowski.
W 1813 posiadłość Tymbarską przejął skarb państwa – weszła skład austriackich dóbr kameralnych. W czasach autonomii galicyjskiej uprawnienia wójta przejął burmistrz stający na czele magistratu. Podlegało mu dwóch radnych i pisarz.
Przed I wojną światową zaborca austriacki przemianował burmistrza na naczelnika.
Po odzyskaniu niepodległości przywrócono urząd wójta, który sprawowali: Tomasz Urbański, Józef Świerczyński, Jan Kubatek,
Antoni Kapturkiewicz, Marcin Steczowicz. W okresie okupacji niemieckiej tragicznie zginął, przypadkowo raniony w zamachu na Millera, wójt Władysław Kuc.
Po wojnie /do roku 1952/obok organów władzy państwowej, działał Urząd Gminy na czele którego stali: Marcin Steczowicz, Marcin Giza, Stanisław Duda.
O ile w pierwszych latach powojennych utrzymywano pozory niezależności gminy, w miarę utrwalania „Władzy ludu” system pokazywał swoje prawdziwe oblicze…
W latach pięćdziesiątych odłączono Słopnice a następnie rozbito naszą gminę na cztery samodzielne gromady – Tymbark z Zamieściem i Piekiełkiem, Podłopień, Rybie Nowe, Rupniów. Funkcję wójta przejął nominalnie przewodniczący G.R.N.

W roku 1973 Tymbark ponownie został siedzibą władz gminnych. Dokończono wtedy niszczenia samorządności gminy.
Powołano urząd naczelnika, który w większym stopniu był wykonawcą poleceń władzy państwowej niż prawdziwym reprezentantem interesów społeczności tymbarskiej.
27 maja 1990 roku odbyły się wybory do samorządu. Wybrani radni powołali 19.VI. Tadeusza Parchańskiego. W ten sposób nawiązano do tradycji sięgającej początków Tymbarku.

 

Marian Sopata,  rok 1990, artykuł publikowany w Głosie Tymbarku, Nr 3.

 

ciąg dalszy

 

Tadeusz Parchański był wójtem Tymbarku do 1996, kiedy to dokonano podziału gminy Tymbark na dwie jednostki administracyjne,  Gminę Tymbark oraz Gminę Słopnice, która  powstała 1 stycznia 1997 r.  dekretem ówczesnego Prezesa Rady Ministrów Włodzimierza Cimoszewicza. 

Od kwietnia 1997 roku wójtem został Stanisław Pachowicz, który zakończył pracę na tym stanowisku 2 grudnia 2010 roku. 

Od 2010 do 2014 roku wójtem był Lech Nowak.

Od 2014 roku – nadal – wójtem jest Paweł Ptaszek. 

 

IWS

Stanisław Pachowicz 

Lech Nowak

Paweł Ptaszek

źródła zdjęć: Stanisława Pachowicza z portalu Polski Klub Ekologiczny Małopolska

Lech Nowak oraz Paweł Ptaszek z gminnego Informatora Samorządowego 

19.września 1988 r. zmarł w Tymbarku dr inż. Józef Wilczek, znany dobrze na­szym Czytelnikom autor wielu interesu­jących i wartościowych artykułów z za­kresu sadownictwa i bazy surowców owocowych.

Pracę zawodową rozpoczął w Podha­lańskich Zakładach Przemysłu Owoco­wo-Warzywnego w 1957 r. jako inspektor plantacyjny. Przedtem, po skończeniu studiów na Wydziale Rolnym Uniwersyte­tu Jagiellońskiego, pracował w Stacji Selekcji Roślin w Boguchwale koło Rzeszowa, a następnie jako zootechnik w Prezydium PRN w Limanowej.

W tymbarskich Zakładach szybko awansował, najpierw na kiero­wnika Wydziału Surowcowego, a potem na dyrektora ds. surowco­wych. Utworzył wokół Zakładu potężną bazę surowcową, obejmującą ok. 9000 ha drzew i krzewów owocowych, wśród nich przede wszystkim czarną porzeczkę – podstawowy surowiec sokowniczy i zamrażalniczy. Doskonały znawca sadownictwa zasłużył się ogro­mnie w rozwoju sadów jabłoniowych, a ostatnio w nasadzeniach aronii czarnoowocowej, którą nazywał „owocem zdrowia”.

Jego wiedza rolnicza zdobyta w Technikum Rolniczym w Sucho- dole koło Krosna, a pogłębiona na Uniwersytecie Jagiellońskim, była przez Niego systematycznie wzbogacana. W 1975 r. uzyskał tytuł doktora nauk agrotechnicznych na AR w Krakowie na podstawie rozprawy zatytułowanej: „Wpływ nawożenia na plon i wartość użytkową czarnej porzeczki uprawianej w rejonie Tymbarku”.

Prowadził stale przeróżne obserwacje i badania, nie biorąc za te prace żadnych dodatkowych pieniędzy. Robił to z wrodzonej cieka­wości i zamiłowania. Był autorem trzech patentów. Szczególnie interesował się wykorzystaniem na paszę odpadów z przemysłu winiarskiego, rejonizacją uprawy zielonego groszku i wiśni, przy­rodniczymi podstawami nawożenia mineralnego i ochroną środo­wiska i aronią jako owocem przyszłości. Stale studiował, czytał, uczestniczył w seminariach, konferencjach, spotkaniach naukowych, pisał i publikował; ukazało się ponad 80 jego artykułów, referatów i doniesień w czasopismach ogrodniczych, przemysłu spożywczego itp. Pisywał również w prasie lokalnej i ludowej.

Umiał współpracować z ludźmi w Zakładzie i z ogromną rzeszą plantatorów, potrafił ich przekonywać, namawiać do postępu i jedno­cześnie zjednywać dla tymbarskich Zakładów. Jemu to zawdzięczają rolnicy wzrost wydajności krzewów i drzew owocowych, a prze­twórnia znakomitą jakość surowców.

Dr Józef Wilczek prowadził również wieloraką działalność społe­czną. Od 1958 r. był członkiem ZSL, gdzie pełnił wiele zaszczytnych funkcji: prezes Koła Zakładowego, następnie Komitetu Gminnego, przewodniczący Komisji Ekonomiczno-Rolnej Komitetu Powiatowe­go, członek Wojewódzkiego Komitetu ZSL w Nowym Sączu. Był działaczem spółdzielczym – członkiem Rady Nadzorczej Podhalań­skiej Spółdzielni Ogrodniczej w Limanowej, Rady Nadzorczej Woje­wódzkiego Zarządu Spółdzielni Ogrodniczych i Pszczelarskich w Nowym Sączu. Działał w organizacjach społecznych w Tymbarku (NOT, Straż Pożarna, PTTK). Ze szczególnym zamiłowaniem działał jako górski i terenowy przewodnik PTTK; od 20 lat społecznie prowadził młodzieżowe wycieczki w okoliczne góry, ucząc tę mło­dzież zamiłowania do piękna przyrody, tradycji i przeszłości.

Tuż przed śmiercią za  swą wieloraką, niezmordowaną i bogatą działalność otrzymał nagrodę im. inż. Józefa Marka, przyznawaną przez Wojewódzki Oddział Stowarzyszenia PAX w Krakowie. Wcze­śniej wyróżniony został odznaczeniami „Zasłużony Pracownik Rol­nictwa”, „Za zasługi dla ziemi krakowskiej”, „Zasłużony Działacz Spółdzielczy”. Otrzymał również Złoty Krzyż Zasługi i Medal 40-lecia PRL.

Był człowiekiem pogodnym, przyjaznym, skromnym, prawym i rzetelnym.

Z głębokim żalem żegnamy cenionego Autora naszego czaso­pisma.

   Produkcja płynnego owocu była spe­cjalnością zawodową Czesława Jabłoń­skiego. Był technikiem technologiem. W 1941 r. rozpoczął pracę w społemow­skim Zakładzie w Dwikozach, gdzie już przed drugą wojną światową zorganizo­wano nowoczesny, jak na owe czasy, oddział produkcji płynnego owocu. Pra­cował tam najpierw jako mistrz, później kierownik tego oddziału.

W 1947 r. przeniósł się na podobne stanowisko do społemowskiej wytwórni w Wałbrzychu, a po trzech latach do państwowej Wytwórni Win w Bogatyni, gdzie również istniał dział płynnego owocu. Z Bogatyni został służbowo przeniesiony do Podhalańskich ZPOW w Tymbarku, gdzie właśnie przystąpiono do organizowania dużego oddziału płynnego owocu w budynku przechowalni owoców, przejętym od Centrali Ogrodniczej.

Czesław Jabłoński został kierownikiem tego oddziału i od początku współuczestniczył w jego przebudowie, modernizacji i rozwijaniu produkcji, która osiągnęła w szczycie 7 min I rocznie. Był dobrym organizatorem, umiał postępować z ludźmi, dbał bardzo o jakość produkcji. Produkowane w Jego oddziale soki pitne z jabłek i czarnej porzeczki uzyskały złote medale na konkursie międzynarodowym w Luksemburgu, a „tymbarska czarna porzeczka” ma od wielu lat międzynarodowy znak jakości „Q”.

Za wybitne zasługi dla Zakładu odznaczony został, po przejściu na emeryturę Kawalerskim Krzyżem OOP. Zmarł 27 stycznia 1987 r.

Niech to krótkie wspomnienie będzie wyrazem mojej czci dla pamięci pierwszego w moim życiu szefa i serdecznego Przyjaciela.

     Wraz ze śmiercią inż. Augustyna Ro­gozińskiego we wrześniu 1988 r. prze­mysł owocowo-warzywny stracił jednego z najwybitniejszych technologów. Pra­cował On w Podhalańskich Zakładach Przemysłu Owocowo-Warzywnego, pra­wie od początków ich istnienia, od 1945 r. do śmierci.

Urodzony w 1914 r. w Jaworznie, po skończeniu szkoły średniej związał się z przemysłem chemicznym – z Fabryką Nawozów Azotowych w Jaworznie i Mościcach. Tam zdał egzamin na technika chemika. W czasie drugiej wojny światowej działał aktywnie w podziemnej walce z okupantem. Dokonał wielu niebezpiecznych przepraw przez „zieloną granicę” pomiędzy ziemiami należącymi do III Rzeszy a Generalną Gubernią ratując ludzi i przenosząc podziemną prasę.

W tymbarskich Zakładach pełnił funkcję technologa, kierownika działu i szefa produkcji. Stopień inżyniera uzyskał na Politechnice w Gliwicach (zaocznie).

Był człowiekiem wielkiej wiedzy, którą zdobywał poprzez stałe studiowanie książek i czasopism zagranicznych (władał biegle j. niemieckim). Posiadał umiejętność przekształcania tej wiedzy w konkretne pomysły i rozwiązania techniczne, których był autorem. Należał do najwybitniejszych racjonalizatorów w przemyśle. Potrafił, przez całe życie umiejętnie łączyć obowiązki zawodowe z pracą naukową i badawczą. Przez kilka lat pracował dodatkowo jako asystent w Instytucie Przemysłu Fermentacyjnego, gdzie w pracy zespołowej wykorzystywał całą swoją wiedzę i doświadczenie z praktyki przemysłowej. Jemu to właśnie zawdzięcza przemysł ogromny wkład w opracowanie technologii zagęszczania soków owocowych i odwadniania aromatów owocowych.

Z Jego własnych rozwiązań i pomysłów wymieńmy tylko naj­ważniejsze:

• regeneracja płyt filtracyjnych i uruchomienie oddziału produkcji płyt na własne potrzeby Zakładu,
• sterylny rozlew win z zastosowaniem pasteryzacji wina w prze­pływie (po raz pierwszy zastosowano to w Tymbarku),
• technologia obróbki wstępnej owoców kolorowych przeznaczo­nych do produkcji soków pitnych i zagęszczonych,
• technologia proszku pomidorowego, sproszkowanych soków owo­cowych.
• technologia pektyny jabłkowej w proszku,
• pakowanie marmolady w postaci kostek,
• technologia soku pitnego z czarnej i czerwonej porzeczki,
• opracowanie optymalnych warunków fermentacji win i miodów pitnych,
• produkcja kwasu winowego z odpadów, technologia płynnego owocu gazowanego,
• dużo typów win markowych.

Po przejściu na emeryturę, pracował jeszcze w Zakładzie do ostatnich chwil swego życia, służąc doradztwem w sprawach racjo­nalizacji i wynalazczości. Był długoletnim wykładowcą i nauczycie­lem w miejscowym Liceum Przetwórstwa i Handlu Ogrodniczego, później w Zasadniczej Szkole Zawodowej Winiarstwa i Przetwórstwa oraz w Technikum o tej samej specjalności. Serdeczny opiekun odbywających praktyki studentów.

Jest autorem skryptów, poradników i podręczników szkolenia zawodowego.

Już w 1952 r. odznaczony został odznaką „Racjonalizator Pro­dukcji”, w ciągu paru lat następnych otrzymał Srebrny i Złoty Krzyż Zasługi, a po przejściu na emeryturę, w 1975 r. Kawalerski Krzyż OOP.

Najbardziej charakterystyczne cechy Jego osobowości to: cieka­wość zawodowa i dociekliwość oraz upór w poszukiwaniu nowych rozwiązań, skromność, pracowitość, poczucie humoru i przyjazny stosunek do otoczenia.

A. KONCZEWSKA

PRZEMYSŁ FERMENTACYJNY I OWOCOWO-WARZYWNY • 5/89

W tym roku obchodzimy 670. rocznicę uzyskania przez Tymbark lokacji miejskiej na podstawie prawa magdeburskiego.

45 temu, w 1978 roku, w Tymbarku zostały zorganizowane uroczystości 625-lecia. Poniżej okolicznościowy proporczyk wykonany z tej właśnie okazji.

Tego typu proporczyk to bardzo popularny gadżet (mówiąc współczesnym językiem, wówczas to była po prostu pamiątka) wykonywany  z okazji różnych wydarzeń, uroczystości,  tak jak obecnie są to przypinki, smycze itp. 

Jednakże w tym przypadku należy dodatkowo zwrócić uwagę na zamieszczony na nim herb. Jest to herb, który w tych latach był oficjalnym herbem Tymbarku, przyjętym przez radę gminy (w 1976 (8). Niestety był on zaprojektowany niezgodnie z zasadami obowiązującymi w heraldyce (nauka polegająca na badaniu rozwoju i znaczenia oraz zasadami kształtowania się herbów).

W 2004 roku naprawiono błąd. Rada Gminy Tymbark przyjęła uchwałę, w której określiła nowy wygląd herbu, jak też flagi, banneru i pieczęci.

IWS